آموزش و پرورش ،فراگردی ز گهواره تا گور است،در هر جامعه ای یافت می شود و اشکال گوناگون دارد.از یادگیری براساس تجربه های زندگی تا آموزش و پرورش آموزشگاهی ،از اجتماعات صنعتی تا غیر صنعتی،از محیطهای روستائی تا شهری،از گروه سنی به گروه سنی،بنابراین ،آموزش و پرورش یک پدیده اجتماعی است و مثل هر پدیده اجتماعی مورد مطلالعه جامعه شناسی است . آموزش و پرورش به شیوه غربی آن در ایران سابقه ای بیش از یک قرن دارد . ورود به مدرسه ،نقطه آغاز یک حرکت طولانی است.
در بین راه عواملی باعث کند شدن حرکت دانش آموزان می شود و یا آنها را از مسیر خارج می کند و نمی تواند در مدت زمان تعیین شده دوره های تحصیلی را با موفقیت پشت سر بگذرانند و از آنجا که نیاز انسان به دیگران به عنوان یک محور اصلی زندگی اجتماعی می باشد و دانش آموزان در امرتحصیل علم و رشددرکار خود با زنجیره ای از عوامل در ارتباط هستند و برخی از این عوامل می تواند مرتبط با عوامل اجتماعی خانواده و یا مدرسه آنها باشد.
خانواده اولین تجربه اجتماعی کودک از زندگی اجتماعی و نخستین واحد است که فرد را تحت تاثیر قرار داده کوشش می کند تا کودک را بر وفق مراد خود یعنی مطابق ارزشها و الگوهای فرهنگی جامعه بار آورد.
یکی از عوامل اجتماعی که می تواند بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیر بسزایی داشته باشد وجود سرمایه اجتماعی است. و یکی از نهادها و مولفه های سرمایه اجتماعی مشارکت جمعی است. این مشارکت در نهاد ها و بسترهای خاصی قابل لمس است و خانواده به عنوان متولی بحث آموزشی و نهادی که نقش مهمی در جامعه پذیری و شکل گیری شخصیت و آموزش و توصیف مباحثی چون مشارکت را دارد از بستر های قابل توجه در این بحث به شمار می رود.
هدف پژوهش حاضر شناخت و بررسی عامل سرمایه اجتماعی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در مقطعه متوسطه منطقه آموزش و پرورش لشت نشاء در سال تحصیلی 91- 90بوده است.شناسایی رابطه این عامل و پیشرفت تحصیلی می تواند مقدمه ای بر پایین آوردن میزان نرخ مردودی نه تنها در این سطح بلکه در سطوح مختلف آموزشی باشد و برنامه ریزان آموزش و پرورش را در حل تنگناهای و بر طرف نمودن آنها یاری کند.
نگاهی اجمالی به آمارهای منتشره از سوی مراکز علمی و فرهنگی بین المللی از قبیل یونسکو و نیز مراکز آماری دولتی کشورهای مختلف جهان و ایران عمق فاجعه افت تحصیلی و میزان خسارتهای ناشی از آن را نشان می دهد.
به طور مثال: یونسکو صمن اشاره به اهمیت توجه بیشتر به مساله مردود شدن که یکی از مهمترین زمینه های افت تحصیلی می باشد نتیجه مطلالعه که در سال 1980 در زمینه مردودی دانش آموزان صورت گرفته است را چنین بیان می کند.در سال 1970 تعداد مردودهای سالهای تحصیلی جهان 6/15 میلیون نفر بوده است و این به معنی 18 درصد افزایش رشد مردودی بوده است که این افزایش به استثناء کشورهای اروپایی در همه کشور های وجود داشته است.
پس باید در جستجوی راههای مشخص و با برنامه بود تا از اتلاف سرمایه های ملی و معنوی جامعه که همان کارائی و کارکرد درست نسل جوان برای آینده این مرز بوم می باشد جلوگیری کرد.
هر سرمایه ای از جمله اجتماعی آن قابلیت بدست آوردن و از دست دادن دارد. اگر بستر یا بسترهای مناسب در این خصوص وجود داشته باشد می توان به روایت مطلوبی از سرمایه رسید.در این راستا بستر مناسب برای کسب سرمایه اقتصادی ، انسانی ، فرهنگی ، چیزی نیست جزء ، وجود میزان بهینه و مطلوبی از سرمایه اجتماعی.
اگر چه رسیدن به این میزان مطلوب وابسته به وجود سرمایه های اقتصادی و انسانی است اما این تنها یکی از ضروریات است در کنار این مساله وجود یک بستر اجتماعی مناسب نیز کاملا ضروریست . دامن زدن به همکاری ، ایجاد شبکه های عظیم و کارآمد،تقویت روابط همسایگی و اجتماعات محلی ، ایجاد حس اعتماد و از جمله مسائلی است که می تواند یک بستر مناسب را برای انباشت سرمایه اجتماعی فراهم کند و البته نبود این مقولات نیز در فرسایش ، از دست دادن و انهدام سرمایه اجتماعی نقش موثری دارد . یکی از نهادهای و مولفه های سرمایه اجتماعی مشارکت جمعی است . این مشارکت در نهاد و بستر های خاص قابل لمس است . و خانواده به عنوان متولی بحث آموزش و نهادی که نقش مهمی در جامعه پذیری و شکل گیری شخصیت و آموزش و توصیف مباحثی چون مشارکت را دارد از بسترهای قابل توجه در این بحث به شمار می رود. در درون خانواده ، رشد سرمایه انسانی بسیار زیاد شده به طوری که سطح تحصیلات دائما در حال افزایش است.ولی به موازات رشد سرمایه انسانی ، سرمایه اجتماعی که شاخص برجسته آن حضور بزرگسالان در خانه میزان گفتگو در مورد موضوعات اجتماعی ،فرهنگی ،علمی ،اقتصادی وسیاسی بین والدین و فرزندان است کاهش یافته است. در اجتماع میزان فرسایش و نابودی سرمایه اجتماعی به مراتب بیشتر بوده است. چرا که جامعه شدیدا در معرض تهاجم فرد گرایی قرار گرفته که براساس آن منافع فردی بر مصالح جمعی تقدم یافته است.از این رو می توان گفت : که سرمایه اجتماعی همانند دیگر عوامل اقتصادی ، فرهنگی و ... بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه دارد و آن را تحت تاثیر قرار می دهد.
در نخستین سالهای قرن 21 ، توجه به اهمیت سرمایه اجتماعی ، در کنار سایر انواع سرمایه بیش از هر زمان دیگر ضروری است. رابرت پاتنام ، در بررسی اهمیت سرمایه اجتماعی ، فصل چهار کتاب خود را به این موضوع اختصاص داده و مدخل ورودی بحث را با این پرسش آغاز می کند که: چرا سرمایه اجتماعی از اهمیت برخوردار است ؟ وی در پاسخ به این پرسش ، ضمن آن که ما را با چرایی و اهمیت مطالعه ی سرمایه اجتامعی اشنا می کند.