برای محاسبه اینکه چند درصد از حق بیمههای دریافتی بابت خسارت خطرهای تحت پوشش به بیمهگذاران برگشت داده شده یا خواهد شد از ضریبی تحت عنوان ضریب خسارت استفاده میشود که حاصل تقسیم خسارت واقع شده به حق بیمه عاید شده است. حق بیمه عاید شده، در واقع بیانگر آن است که چه میزان از حق بیمههای صادره به دلیل انقضای مدت بیمهنامهها نصیب شرکت بیمه شده است. زیرا شرکتهای بیمه در آخر هر سال باید برای بیمهنامههایی که در طول سال آینده هم اعتبار خواهند داشت، ذخیرهای درنظر بگیرند تا چنانچه خسارتی رخ داد از محل این ذخیره بتوانند تعهدات خود را ایفا کنند. این ذخیره از حق بیمههای سال مزبور کسر و به حق بیمههای سال بعد افزوده خواهد شد. بنابراین حق بیمه عاید شده، حاصل جمع حق بیمه دریافتی و تفاضل ذخیره حق بیمه ابتدا و انتهای سال است. به همین ترتیب، شرکتهای بیمه اغلب در پایان دوره مالی، موفق به بررسی یا پرداخت همه خسارتهایی که به آنها گزارش شده است نمیشوند. در نتیجه، رقم خسارتهای پرداخت شده نشاندهنده همه خسارتهایی نیست که در آن سال برعهده شرکت قرار گرفته است، لذا شرکتهای بیمه برای پرداخت این گونه خسارتها ذخیرهای تحت عنوان «ذخیره خسارتهای معوق» نگهداری میکنند که به سال بعد منتقل میشود. بنابراین، خسارت واقع شده، حاصل جمع خسارتهای پرداختی و تفاوت خسارتهای معوق ابتدا و انتهای هر سال است.
بدین لحاظ، ماهیت فعالیت بیمه به گونهای است که اولاً، تا اتمام مدت اعتبار هر بیمهنامه، نباید تمام حق بیمههای آن را در سال مورد بررسی عاید شده تلقی کرد. ثانیاً، در آخر هر سال مقادیری خسارت اعلام شده وجود دارد که به علل مختلف پرداخت آنها به سال بعد موکول میشود و باید برای این موارد هم ذخیرهای نگهداشت و آن را به سال بعد منتقل کرد. لذا برای محاسبه ضریب خسارت واقعی در هر سال علاوه برحق بیمههای دریافتی و خسارتهای پرداخت شده، باید ارقام دیگری را هم در محاسبه وارد کرد تا محاسبه ضریب خسارت آن سال به طور دقیقتری از تقسیم خسارت واقع شده به حق بیمه عاید شده صورت گیرد.
در گزارش تهیه شده تحت عنوان عملکرد صنعت بیمه در دولت نهم که در اوایل خردادماه سال جاری تهیه شده است به دلیل نامشخص بودن رقم ذخیره خسارت معوق برای سال 1387، از نسبت خسارت که حاصل تقسیم خسارت پرداختی به حق بیمه دریافتی (بدون اعمال ذخایر و خسارات معوق) است استفاده و تصریح شده که ارقام سال 1387، ارقام اولیه است (با وجود حق بیمه 3/41 هزار میلیارد ریال و خسارت 4/25 هزار میلیارد ریال نسبت خسارت 5/61 درصد حاصل خواهد شد). لکن در آمار مندرج در نشریه پیک بیمه (منتشره در تیرماه سال جاری) و کنفرانس خبری ریاست کل بیمه مرکزی در مرداد ماه با توجه به مشخص شدن ذخیره خسارت معوق، ضریب خسارت قابل محاسبه بوده و رقم آن 5/85 درصد اعلام شده است. بنابراین به این نکته باید توجه داشت که نحوه محاسبه نسبت خسارت و ضریب خسارت متفاوت بوده و اختلاف بین ارقام نسبت خسارت و ضریب خسارت (به عنوان نمونه 24 واحد اختلاف در سال 87) امری طبیعی است به این دلیل که در محاسبه نسبت خسارت، مقادیر ذخایر فنی و خسارتهای معوق لحاظ نمیشود.
بسیاری از افراد تصویر میکنند که مابهالتفاوت حق بیمه دریافتی وخسارت پرداختی و یا مابهالتفاوت حق بیمه عاید شده و خسارت واقع شده رقمی را نشان میدهد که بیانگر سود شرکتهای بیمه است در حالی که علاوه بر ملحوظ کردن خسارتهای معوق و ذخایر میبایست پرداخت های دیگری از جمله کارمزد شبکه فروش، هزینههای کارشناسی و اداری و عوارض پرداختی به سایر دستگاهها را نیز مدنظر قرار داد که نهایتاً به عددی نزدیک 100 درصد تحت عنوان ضریب ترکیبی خواهیم رسید. بدین ترتیب سود شرکتهای بیمه (رقم 16 درصد اعلامی) عمدتاً نتیجه سرمایهگذاری منابع شرکتهای بیمه است و نه سود حاصل از عملیات بیمهای آنان.
یکی از عوامل اصلی افزایش ضریب خسارت در سال قبل تغییر در نحوه محاسبه ذخایر حق بیمه طبق آییننامه جدید مصوب شورایعالی بیمه است. به این دلیل روند ضریب خسارت بازار بیمه که طی سالهای 84 الی 86 به ترتیب حدود 5/78، 75 و 1/72 درصد بود در سال 87 به بالای 80 درصد (طبق آمار اولیه 5/85) رسید که این امر ناشی از تغییر مبنای محاسبه ضریب خسارت بوده است.
در موقع بستن حسابها در پايان سال مالي، تعداد زيادى از بيمهنامههائى که در طول سال صادر شدهاند هنوز معتبر هستند و همه حق بيمه آنها عايد شده تلقى نمىشود. حق بيمه کلاً در موقع صدور و شروع اعتبار قرارداد وصول مىشود، ولى بخشى از مدت اعتبار آن مربوط به سال بعد است و حق بيمه اين بخش از مدت اعتبار بايد جزءِ حق بيمههاى عايدشدهٔ سال آينده محسوب گردد. بنابراين کل حق بيمههاى وصولى هر سال حق بيمهٔ عايدشدهٔ آن سال نيست و بايد تفکيک شود. گرچه روشهاى مختلفى براى محاسبهٔ حق بيمههاى عايد نشده وجود دارد، اغلب اوقات بر اساس مقررات بايد درصد ثابتى از حق بيمههاى وصولى سال مالى بهمنزلهٔ حق بيمهٔ عايد نشده در نظر گرفته شود. ميزان آن با توجه به رشته و بازار بين ۳۰ تا ۴۵ درصد در نوسان است.
در اين روش حق بيمه عايدنشده، مورد به مورد براى تکتک بيمهنامهها بهصورت روزشمار براى روزهاى باقيمانده از اعتبار بيمهنامهها محاسبه و به درآمد حق بيمهٔ سال بعد منتقل مىشود. اين روش بسيار دقيق است ولى نيروى کار و هزينهٔ زيادى براى محاسبه لازم دارد. به همين دليل، اين روش براى شرکتهاى کوچک با پرتفوى کوچک که بيمهنامههائى با سررسيدهاى نامنظم دارند يا اينکه عمليات شرکت کامپيوترى است مناسب بهنظر مىرسد.