بایوس
بایوس یا سامانه ورودی/خروجیِ پایه[۱] به مجموعهای از رویهها یا برنامههای ذخیره شده در تراشه حافظه فقط خواندنی یا «رام» ROM در رایانههای شخصی سازگار با آیبیام گفته میشود. این برنامهها همه عملکردهای ورودی-خروجی را اداره میکنند. وجود این برنامهها در رایانه موجب میشود که برنامههای کاربردی به طور مستقیم برای کنترل سخت افزار، برنامه نداشته باشند و از سرویسهای رایانه استفاده کنند. بایوس یک رایانه، نخستین کُدی است که هنگام روشن کردن آن اجرا میشود و وظیفه ابتدایی آن بارگذاری و آغاز کردن سیستم عامل است. وقتی رایانه روشن میشود، نخستین کار بایوس، تشخیص قطعات سیستم مانند کارت گرافیکی، صفحه کلید و موشواره، دیسک سخت، دیسکگردانهای نوری و سایر سخت افزارهاست. بایوس سپس نرمافزاری را که در دیسک سخت و یا لوح فشرده برای بالاآمدن یا بوت شدن ذخیره شده، تشخیص داده و آنرا اجرا میکند.
همه مادربردها شامل یک چیپ مخصوص هستند که بر روی آن نرمافزاری قرار دارد که BIOS یا ROM BIOS نامیده میشود. این چیپ ROM شامل برنامههای راهاندازی و گردانندههایی است که در هنگام راهاندازی سیستم مورد نیاز است و یک واسطه به سخت افزار پایه سیستم است. اغلب به CMOS RAM حافظه پاک نشدنی NVRAM(Non-Volatile) نیز میگویند چون با یک میلیونیوم آمپر فعال میشود و تا هنگامی که باطری لیتیوم فعال باشد دادهها باقی میمانند. BIOS مجموعهای از برنامههایی است که در یک یا چند چیپ ذخیره شدهاست، که در طول راهاندازی سیستم این مجموعه برنامهها قبل از هر برنامهای حتی سیستم عامل بار گذاری میشوند.
CMOS
CMOS يك نوع تكنولوژي از حافظه است كه مي تواند تنظيمات مورد نيازش را براي راه اندازي كامپيوتر در خود ذخيره كند. و در صورت نياز كاربر مي تواند اطلاعات يا تنظيماتي را اصلاح كند. BIOS كامپيوتر قطعاتي مانند فلاپي ديسك درايو و هارد ديسك و سرعت كلاك سخت افزاري را كنترل و راه اندازي مي كند.اما پارامترهاي خاصي براي راه اندازي كامپيوتر مورد نياز است كه بايد در جايي ذخيره و نگهداري شود. اينجا همان حافظه CMOS است و برنامه BIOS هر بار براي انجام وظايف خود از اين اطلاعات استفاده مي كند. بنابراين مشاهده مي كنيد كه اين دو به هم مرتبطند ولي دو واحد جداگانه هستند.
رایانه ، تمام تنظیمات خود را در Cmos ذخیره می کند. این تنظیمات شامل اطلاعات روی دیسک های سخت که نصب کرده اید ، سرعت پردازنده و نوع و سرعت حافظه رم سیستم است. هنگامی که سخت افزار جدیدی را نصب می کنیم و به مشکلی بر می خورید. ممکن است اطلاعات روی Cmos خراب یا منسوخ و قدیمی باشد. در این حالت ممکن است تغییراتی را به تنظیمات سخت افزاری اعمال کنید که پس از آن رایانه شما قادر به استارت کردن نباشد.
خوشبختانه رایانه با ریست کردن Cmos به وضعیت قراردادی اولیه خود بر میگردد و مجبور به بازیابی مجدد تمام تنظیمات سخت افزاری خود می شود و همچنین همه تنظیمات مشکل دار موجود قبلی اش را نیز پاک می کند که به معنای آن است که به بایوس بازگشت کنید و رایانه را دوباره پیکر بندی کنید. اما پیش از آغاز نیاز دارید تا رایانه را خاموش کنید، در بغل کیس را برای دسترسی به مادربرد باز کنید. و الکتریسته ساکن دستگاه را برای جلوگیری از صدمه دیدن قطاعات حساس ، تخلیه کنید.