کلیـات
1 . هدف این بخش، ارائه استانداردها و راهنماییهایی علاوهبر آنچه در متن استاندارد شواهد حسابرسی آمده است، درباره برخی از اقلام خاص صورتهای مالی و سایر موارد افشا میباشد.
2 . بکارگیری این استانداردها و راهنماییها، حسابرس را در کسب شواهد حسابرسی درباره برخی از اقلام خاص مندرج در صورتهای مالی و سایر موارد افشا در صورتهای مزبور یاری میرساند.
نظارت بر شمارش موجودی مواد و کالا
3 . مدیریت عموما روشهایی را برای شمارش(حداقل سالی یکبار) موجودی مواد وکالا، که از این پس موجودیها نامیده میشود، برقرار میکند تا مبنایی برای تهیه صورتهای مالی یا تعیین قابلیت اعتماد سیستم ثبت دایمی موجودیها بدست آورد.
4 . در مواردی که موجودیها از لحاظ صورتهای مالی با اهمیت است، حسابرس باید از طریق نظارت بر شمارش موجودیها شواهد حسابرسی کافی و مناسب را درباره وجود و وضعیت آنها بدست آورد، مگر آن که چنین کاری عملی نباشد. چنین نظارتی حسابرس را قادر میسازد تا موجودیها را وارسی کند، رعایت دستورالعملهای مدیریت را درباره ثبت و کنترل نتایج شمارش موجودیها مشاهده نماید و شواهدی را درباره قابلیت اعتماد روشهای مدیریت بدست آورد.
5. چنانچه حسابرس به دلیل شرایط پیشبینی نشده نتواند بر شمارش موجودیها در تاریخ تعیین شده نظارت کند باید برخی از موجودیها را در تاریخی دیگر شمارش یا برشمارش آنها نظارت نماید و در صورت لزوم، معاملات بین این دو تاریخ را آزمون کند.
6 . در موارد استثنایی، چنانچه نظارت بر شمارش موجودیها به دلیل عواملی چون ماهیت و محل استقرار موجودیها عملی نباشد، حسابرس باید به منظور پیشگیری از ایجاد محدودیت در دامنه رسیدگی، امکان کسب شواهد حسابرسی کافی و مناسب مربوط به وجود و وضعیت موجودیها را از راههای دیگر ارزیابی کند. برای مثال، مستندات فروش یا مصرف بعدی موجودیهایی که پیش از تاریخ شمارش تحصیل شده ممکن است شواهد حسابرسی کافی و مناسب را فراهم کند.
7 . حسابرس در برنامهریزی برای نظارت بر شمارش موجودیها یا اجرای سایر روشهای حسابرسی باید موارد زیر را در نظر گیرد:
· ماهیت سیستمهای حسابداری و کنترل داخلی موجودیها.
· خطرهای ذاتی، کنترل و عدم کشف و اهمیت مربوط به موجودیها.
· پیشبینی برقراری روشهای کافی و صدور دستورالعملهای مناسب برای شمارش موجودیها.
· زمانبندی شمارش موجودیها.
· محل استقرار موجودیها.
· ضرورت استفاده از کارشناس.
8 . در مواردی که قرار است مقدار موجودیها از طریق شمارش تعیین شود و حسابرس در زمان شمارش آنها حضور مییابد، یا در مواردی که واحد مورد رسیدگی از سیستم ثبت دایمی موجودیها استفاده میکند و حسابرس یک یا چند بار در طول سال در زمان شمارش موجودیها حضور یافته است، حسابرس معمولا براجرای روشهای شمارش موجودیها نظارت و برخی از موجودیها را به طور آزمایشی شمارش میکند.
9 . چنانچه واحد مورد رسیدگی روشهایی را برای براورد مقادیر موجودیها، مانند براورد تودهای از مواد معدنی، بکار میگیرد، حسابرس لازم است از منطقی بودن آن روشها اطمینان یابد.
10 . در مواردی که موجودیها در چند محل نگهداری میشود، حسابرس با توجه به اهمیت موجودیها و براورد خطرهای ذاتی و کنترل مربوط به هر محل نگهداری، ضرورت حضور و نظارت در محل (های) مناسب را تعیین میکند.
11 . حسابرس دستورالعملهای مدیریت را از لحاظ موارد زیر بررسی میکند:
الف- بکارگیری روشهای کنترل؛ برای مثال، جمعآوری برگهای شمارش موجودیها، مشخص کردن وضعیت برگهای شمارش استفاده نشده و روشهای شمارش اول و دوم موجودیها.
ب - تشخیص دقیق درجه تکمیل کالاهای در جریان ساخت، موجودیهای کم گردش، ناباب یا معیوب و موجودیهای متعلق به اشخاص ثالث؛ مثلا، کالای امانی.
پ - پیشبینی تدابیر لازم درباره نقل و انتقال موجودیها بین انبارها و دریافت و صدور مواد و کالا پیش از تاریخ شمارش، حین شمارش و پس از آن.
12 . حسابرس به منظور کسب اطمینان از اجرای کافی و مناسب دستورالعمل مدیریت توسط کارکنان، برشمارش موجودیها نظارت میکند و شمارشهای آزمایشی را انجام میدهد. حسابرس در انجام شمارشهای آزمایشی خود با ردیابی تعدادی از اقلام انتخابی از بین سوابق شمارش موجودیها به عین موجودیها و ردیابی تعدادی از اقلام موجودیها به سوابق شمارش آنها، هم کامل بودن سوابق شمارش موجودیها و هم صحت آنها را آزمون میکند. حسابرس درباره مدتی که سوابق شمارش موجودیها باید برای انجام آزمونها و مقایسههای بعدی نگهداری شود، تصمیم میگیرد.
13 . حسابرس همچنین اجرای روشهای آزمون انقطاع زمانی را مورد توجه قرار میدهد (شامل گرداوری شواهد مربوط به نقل و انتقال موجودیها پیش از شمارش، در طول شمارش و پس از آن، به گونهای که امکان رسیدگی بعدی به آنها فراهم شود).
14 . شمارش موجودیها ممکن است بنا به دلایلی در تاریخی غیر از پایان دوره مالی انجام شود. چنین مواردی معمولا تنها در شرایطی برای مقاصد حسابرسی کفایت دارد که خطر کنترل در سطح پایین یا متوسط براورد شده باشد. حسابرس با اجرای روشهای مناسب، از درستی ثبت تغییرات موجودیها در فاصله زمانی بین تاریخ شمارش و تاریخ پایان دوره مالی، اطمینان مییابد.
15 . در مواردی که واحد مورد رسیدگی از سیستم ثبت دایمی استفاده و از طریق آن، مانده موجودیهای پایان دوره را تعیین میکند، حسابرس لازم است با اجرای روشهای بیشتر، موجه بودن دلایل هرگونه مغایرت عمده بین موجودی عینی و مانده این موجودیها طبق سوابق ثبت دایمی را ارزیابی و از اصلاح سوابق مزبور اطمینان پیدا کند.
16 . حسابرس لیست نهایی موجودیها را آزمون میکند تا از انعکاس صحیح موجودیهای شمارش شده اطمینان یابد.
17 . در مواردی که موجودیها نزد اشخاص ثالث نگهداری و کنترل میشود، حسابرس معمولا از شخص ثالث درباره مقادیر و وضعیت موجودیهای مزبور تأییدیه مستقیم دریافت میکند. بسته به اهمیت این گونه موجودیها، حسابرس موارد زیر را نیز مدنظر قرار میدهد:
· درستکاری و استقلال اشخاص ثالث.
·نظارت بر شمارش موجودیهای امانی نزد اشخاص ثالث یا برنامهریزی برای نظارت بر شمارش آنها توسط حسابرس دیگر.
· دریافت گزارش از حسابرسان اشخاص ثالث درباره کفایت و کارایی سیستمهای حسابداری وکنترل داخلی آنان به منظور اطمینان یافتن از شمارش صحیح و حفاظت کافی از موجودیهای امانی.
· وارسی مستندات مربوط به کالای امانی؛ مثلا، رسیدهای انبار یا دریافت تأییدیه از اشخاص ثالث در مواردی که موجودیهای مزبور نزد آنان به وثیقه گذارده شده است.