از آنجا که «دوستی» یکی از فراگیرترین رابطههای انسانی میان مردم است، بجاست که این موضوع را با تأمل بیشتری مورد توجه قرار دهیم.
از قدیم گفتهاند: هزار دوست کم است و یک دشمن بسیار.
دوست، همدم تنهایی های انسان، شریک غمها و شادیها، بازوی یاریرسان در نیازمندیها، تکیهگاه انسان در مشکلات و گرفتاریها و مشاور خیرخواه در لحظات تردید و ابهام است.
بعضی از مردم، به خاطر خصلتهای خودخواهانه یا توقعات بالا یا تنگنظری یا سختگیری یا دلایل دیگر، نمیتوانند برای خود، دوستی برگزینند و از «تنهایی» درآیند. این به تعبیر حضرت امیر(ع) نوعی ناتوانی و بیدست و پایی است. هم دوست یافتن، «هنر» است، هم دوست نگه داشتن، هم دوستیهای تعطیل شده و به هم خورده را دوباره پیوندزدن و برقرار ساختن. علی(ع) میفرماید: «اَعجَزُ الناسِ مَنْ عَجَزَ عَن اکتسابِ الأخوان، وَ اعجزُ منه مَنْ ضَیَّعَ مَنْ ظَفَرَ بِهِ مِنهم»
ناتوانترین مردم کسی است که از دوستیابی ناتوان باشد. ناتوانتر از او کسی است که دوستانِ یافته را از دست بدهد و قدرت حفظ آنها را نداشته باشد. تأمل در اینکه چه خصلتها و برخوردها و روحیههایی سبب میشود انسان، دوستان خود را از دست بدهد و تنها بماند، یا آنکه از آغاز، نتواند دوستی برای خویش بگیرد، ضروری است. سعدی گفته است: «دوستی را که به عمری فراچنگ آرند، نشاید که به یک دم بیازارند.»
یکی از مهمترین و جذابترین بخشهای دین مقدس اسلام، اخلاق اجتماعی، آئین دوستیابی و آداب معاشرت است با وجود اینکه دین اسلام نسبت به اخلاق اجتماعی و آئین دوستیابی و معاشرت اهمیّت فراوانی داده است، امّا متأسفانه از جانب ما مسلمانان نسبت به آن کم توجهی شده است. به عبارت دیگر آنقدر که دانشمندان اسلامی در قسمتهای اعتقادات، احکام، اعمال و اخلاق فردی تحقیق و بررسی داشتهاند، در قسمتهای اخلاق اجتماعی، آئین دوستیابی و معاشرت کمتر به تحقیق و پژوهش پرداختهاند. طبعاً مسلمانان نیز به قدری که، به اعتقادات و بخصوص اعمال فردی و عبادی اهمیت میدهند کمتر به اخلاق اجتماعی اهمیت میدهند. عموم مسلمانان متدیّن، اطلاعات بسیار ناقص و ناچیزی از اخلاق، معاشرت و آئین دوستیابی در دینشان دارند.
شاید بپرسید مگر اخلاق اجتماعی چقدر اهمیت دارد و یا آئین دوستیابی و معاشرت چه تأثیری در مسائل مربوط به دین دارد که باید خیلی بیشتر از اینها به آن توجه کنیم؟ در پاسخ باید گفت: اهمیت اخلاق و آداب معاشرت به موازات اهمیت سایر قسمتهای دین است و تقریباً تمام مسائل اعتقادی، عملی و اخلاق فردی در تکامل با اخلاق اجتماعی هستند. به عبارت دیگر اعتقادات، احکام عملی و اخلاق فردی بستههای ایجاد اخلاق اجتماعی و آداب معاشرت هستند.