مهاجرت و جابجايي مكاني انسا نها، به عنوان موضوعي پايدار در رشته هاي گوناگون علوم انساني و اجتماعي، توجه پژوهشگران را به خود معطوف داشته است. پويايي رابطه انسان ها با مكان در قلب پديدة مهاجرت قرار داشته است. به علت گستردگي مهاجرت در دنياي امروز، همه جوامع بشري بنحوي با چالش مهاجرت بخصوص مهاجرت جوانان از روستا به شهرها مواجه هستند.
مهاجرت يكي از چهار عامل اصلي تغيير و تحول جمعيت بوده ، به دليل ماهيت خود مي تواند علاوه بر تغييرات درازمدت و طولاني، آثاري سريع و كوتاه مدت نيز در تعداد و ساختار جمعيت ايجاد كند.
تحقيقات در خصوص مهاجرت روستاييان به شهرها عمدتاً بر آن است تا تبيين كند كه چرا روستاييان مهاجرت مي كنند و عوامل مؤثر در تصمي مگيري آنان براي مهاجرت چيست؟ اگرچه عوامل اقتصادي و غيراقتصادي به طور هماهنگ در ايجاد انگيزه هاي مهاجرت روستا شهري مؤثرند، بي ترديد در فرايند تصميم گيري براي مهاجرت، به طور نسبي عوامل تاثيرگذار در اشخاص و از مناطق گوناگون كاملاً متفاوت است ؛ چراكه طيفي گسترده از افراد و قشرها را تشكيل مي دهند كه زمينه ايي متفاوت براي مهاجرت دارند .
وجود دارد؛ ليكن نوع و ماهيت اين مهاجرت ها متفاوت است. جز در مورد مهاجر تهاي اجباري كه در اثر مسائل سياسي يا حوادث طبيعي صورت مي گيرد، تمامي شواهد و مدارك حاكي از آن است كه جوانان بيش از ديگر گروه هاي سني ، تن به مهاجرت مي دهند و در طولاني مدت با مهاجرت آنان ممكن است توليد نسل در جامعه كاهش يابد .
غالباً در كشورهاي در حال توسعه جهان، مهاجرت روستاييان به شهرها، در درجه اول به سوي شهرهاي پايتختي بوده، در جستجوي يك زندگي بهتر و به دست آوردن شغل صورت مي گيرد. بعد از شهرهاي پايتختي، شهرهاي مهم و مراكز استان هاي ديگر مهم ترين نوع مهاجرت درون كشور، مورد توجه مهاجران قرار مي گيرند در واقع مهمترین نوع مهاجرت درون مرزي داوطلبانه، مهاجرت هاي روستاييان به شهرها بوده كه پاسخي به علل و انگيزه هاي اقتصادي مي باشد.
ضعف ساختاري مناطق روستايي سبب گرديده تا روستاييان براي به دست آوردن فرصت هاي بهتر به مناطق شهري مهاجرت كنند. گريزناپذيري مهاجرت بويژه در ميان اقشار دانش آموخته به عنوان فرار مغزهاي روستايي تعبير شده است؛ لذا مهاجرت براي
كسب موفقيت نتيجه منطقي اين شعار شد : " شما بازنده خواهيد بود اگر روستا را ترک نكنيد. "
بدين ترتيب به نظر مي رسد ارزش هاي سنتي اجتماعات كوچك روستايي با منطق سادگي و بي پيرايگي در مقايسه با فرهنگ شهري رنگ مي بازد و مهاجرت به عنوان يكي از پيامدهاي آن تظاهر مي يابد.
در كشور ايران نيز مهاجرت يكي از عوامل اساسي و مهم در تحولات فضايي كشور محسوب شده و به عنوان اثرگذارترين عوامل تحولات شهري ايران از آن نام برده می شود.
در لغت نامه جمعیت شناسی آمده است، مهاجرت شکلی از تحرک جغرافیایی یا مکانی جمعیت است که بین دو واحد جغرافیایی برای همیشه یا مدت طولانی انجام می گیرد.
برای فهم بهتر این پدیده باید دانست مهاجر کیست و چه تفاوتی با مفاهیمی چون پناهنده و... دارد.
از نظر اداره امور اجتماعی سازمان ملل مهاجر کسی است که :
1- جهانگرد، بازرگان، دانشجو و یا مسافر عادی نباشد.
2- جزو ساکنان مراکزی که به طور عادی بین دو کشور رفت و آمد می کنند نباشند.
3- جز پناهندگان یا افراد یا جمعیتهای جابجا شده یا انتقال یافته نباشند.
با توجه به مباحث ذکر شده باید گفت: که عوامل – زمانی – مکانی – انگیزشی در بروز پدیده مهاجرت نقش اساسی دارند. بر این اساس می شود گفت که مهاجرت حرکت انسانها از یک نقطه به نقطه دیگر، در فاصله زمانی خاص با قصد و انگیزه بهبود خواهی است و باید دانست که در امر جابجایهای جمعیتی دو نوع گریز از اضطرار و اجبارهای محیطی، خود نوعی بهبودخواهی و رفاه طلبی است. از این رو انگیزه غالب مهاجرت ها بهبود طلبی، آسایش و آرامش است.
1- مهاجرت ارادی و خودخواسته
2- مهاجرت اجباری
3- مهاجرت توده ای
4- مهاجرت فردی
5- مهاجرت قانونی
6- مهاجرت غیر قانونی
در مورد عوامل مؤثر بر پديده مهاجرت روستا شهري نظرياتي گوناگون ارائه شده است، اما به طور كلي علل مهاجرت روستاييان بخصوص جوانان را به دو دسته كلي مي توان تقسيم نمود: