علتهای تفاوت رشد جمعیت به روش افزایش حسابی

تفاوت رشد در جمعیت موضوع علمي است كه به بررسي ساخت جمعيت هاي انساني ، يعني توزيع آنها برحسب سن ، جنس ، وضعيت تاهل ومهاجرت و... مي پردازد .دموگرافي يا علم جمعيت از دو ريشه يوناني Demos به معناي مردم و Graphi به معناي نوشتن ومجموعا" يعني علم نوشتار جمعيت مردم است كه از سه طريق سرشماريهاي عمومي نفوس و مسكن، روش ثبت احوال و آمارگيري نمونه‌اي صورت مي‌گيرد (شيخي محمدتقي 1368-12) اين واژه اولين بار درسال 1855 در دايره المعارف آشيل گيتارد فرانسوي بكاررفته است . براساس برآورد باستان شناسان ، انسان اولين بارحدود 000/600 سال قبل ظهور كرده و ازآن تاريخ تاكنون قريب به 77 ميليارد انسان متولد شده ، بنابراين جمعيت 5 ميلياردي كنوني كره زمين حدود 5/6 درصد رقم نجومي فوق است . درطول تاريخ بشر دراوايل دوره مسيحيت حدود 200 تا 300 ميليون نفر جمعيت روي زمين زندگي مي كرده، اين رقم تا سال 1650 ميلادي به 500ميليون نفر رسيد ودرسال 1850 جمعيت دنيا بيش از يك ميليارد نفر ودر سال 1988 ازمرز 5 ميليارد نفر گذشته است .درواقع جمعيت جهان در ساعت 7 صبح روز بيستم تيرماه 1366 برابر با 11 ژوئيه 1987 با تولد نوزادي بنام ماتي گاسپار در شهر زاگرب يوگسلاوي بصورت سمبليك ازمرز پنج ميليارد نفر گذشت ودبيركل سازما ملل وقت >> خاوير پرزدوكوار<< براي ديدن آن رفت

آخرين برآورد درسالهاي اخير حاكي است كه رشد جمعيت جهان بدين قرار است كه درهردقيقه 150 نفر ودر هر روز 000/220 نفر به جمعيت دنيا افزوده ميشود.

در سال 1798 توماس مالتوس انگليسي كتابي تحت عنوان « رساله‌اي دربارة اصول جمعيت» منتشر كرد.

در اين كتاب مالتوس يادآور شد كه جمعيت به گونه‌اي هندسي رشد مي‌كند در حاليكه منابع غذايي به صورت حسابي افزايش پيدا مي‌يابد.نتيجة اين وضع رشد بيش از حد جمعيت و كمبود مواد غذايي است البته وي معتقد بود تعادل جمعيتي براثر جنگ و بيماريهاي واگيردار و قحطي برقرار مي‌شود ولي پيش‌بيني مالتوس براي كشورهاي پيشرفته درست از كار در نيامد زيرا اين كشورها با استفاده از فنون پيشرفته كشاورزي و كاربرد وسائل جلوگيري از بارداري از كمبود مواد غذايي در افزايش بي رويه جمعيت جلوگيري كردند رولان پرسا جمعيت‌شناس نامدار فرانسوي مي‌گويد: به ازاء يك درصد افزايش جمعيت بايد ساليانه حدود چهار درصد درآمد ملي صرف سرمايه‌گذاريهاي جمعيتي شود تا تازه در وضعيت موجود باقي بماند «افزايش جمعيت موهبت يا مصيبت مقالة دكتر احمد كتابي در كنگرة بررسي مسائل رشد جمعيت»

مهمترين مفاهيم رشد جمعيت در روش حسابی:

- نرخ خام زاد و ولد= عبارتست از تعداد زاد و ولد ساليانة جمعيت كشور برمبناي هر هزار نفر

- نرخ خام مرگ و مير= تعداد مرگ و مير ساليانة جمعيت كشور برمبناي هر هزار نفر

- اميد زندگي= به ميانگين عمر مورد انتظار يك نوزاد در هنگام تولد گفته مي‌شود

- پهنة زندگي= به حداكثر عمر انسان در يك جامعه گفته مي‌شود

- نسبت جنسي= به نسبت تعداد مردان به زنان جامعه در هر صد نفر زن اطلاق مي‌شود

- باروري = به نرخ توليد مثل در يك جامعه و تعداد فرزنداني كه يك زن بطور متوسط در جامعه به دنيا مي‌آورد. (

درطول چند دهه اخير نسبت سالمندان دردنيا درحال افزايش است . براساس برآوردها ، نرخ رشد سالمندي به جمعيت درحدود 5/2 درصد است كه با ادامه اين روند در سال 2025 ميلادي جمعيت سالمندي جهان به حدود يك ميليارد نفر خواهدرسيد و حدود 7/13درصد جمعيت را تشكيل خواهد داد.ودرآنصورت ازهرهفت نفرجمعيت دنيايك نفربيش از 60 سال زندگي مي كند كه اين رقم درسال 1950 به ازاء هر 12 نفر يك نفر بوده است . براساس تحقيق آماري سازمان ملل ، پيرشدن جمعيت جهان پديده اي غيرقابل برگشت است و درسال 2050 شمار افرادي كه بيش از 60 سال سن دارند.بيشترازافراد زير 15 سال خواهد بود . پيرشدن جمعيت جهان درسالهاي آينده چهره اي جديد از دنيا ارائه مي كند كه درتاريخ بشريت بي سابقه است دراين تحقيق آمده است 629 ميليون نفر ازجمعيت جهان 60 سال يا پيش از آن سن دارند كه اين رقم بيانگر يك نفر از هرده نفر در جهان است . درسال 2050 اين رقم به 2 ميليارد نفرمعادل يك نفر از هرپنج نفر مي رسد . و شماره افرادي كه بيش از 60 سال سن دارند بيشتر از افراد زير 15 سال خواهد بود. درسال 2150 ازهرسه نفر درجهان يك نفر بيش از60 سال سن خواهد داشت . درحال حاضر يمن باسن متوسط 15 سال به عنوان جوانترين كشور جهان شناخته مي شود . اين درحالي است كه ژاپن با سن متوسط 41 سال پيرترين كشور جهان است .احتمالا" تا سال 2050 سن متوسط جمعيت جهان 26 سال خواهد بود و و نيجريه باسن متوسط 20 سال جوانترين واسپانياباسن متوسط 55 سال پيرترين كشورجهان خواهندبود.( مجمع جهاني سالخوردگان سازمان ملل 1982). در كشورهاي جهان سوم نيز با افزايش سطح بهداشت و بالارفتن اميد زندگي و كاهش زاد و ولد تعداد سالخوردگان رو به افزايش است. مقايسه آمارها نشان مي‌دهد كه در طول 75 سال، يعني از سال 1950 تا 2025 جمعيت سالخوردگان جهان شش برابر مي‌شود كه دو برابر رشد كل جمعيت جهان در اين مدت است كه نزديك به سه برابر شد خواهد داشت.كشورهاي توسعه يافته هم اكنون در اين مرحله يعني باروري پايين و مرگ و مير پائين قرار دارند و جمعيت آنها بتدريج پيرتر خواهد شد. چنانچه: در اتريش 20 درصد، دانمارك 2/10 درصد آلمان غربي7/21 درصد، ايتاليا8/20 درصد و انگلستان6/20 درصد بوده در حالي كه اين نسبت در كشورهاي عقب مانده يا درحال توسعه چاد7/4 درصد، نيجريه3/4 درصد، الجزاير7/5درصد و ايران در سرشماري سال 1375 براب 62/6درصدبوده است.

سالخوردگي جمعيت ازدو راه به وجود مي آيد :

1- تغييردر پايه هرم سني كه نتيجه كاهش باروري ها وكم شدن نسبت جوانان دركل جمعيت است.

2- تغيير در راس هرم سني ومتورم شدن آن كه نتيجه بهبود دركاهش مرگ ومير سالخوردگان است .

آقاي آدل لاندري شتاب افزايش جمعيت راتحت عنوان " انقلاب جمعيتي " به دو دوره تقسيم مي كند :

از قرن 18 به بعد جمعيت اروپا تحت تاثير عواملي ازجمله انقلاب كشاورزي ، پيشرفت علم طب وسرانجام انقلاب صنعت رو به فزوني گذاشت . دراين دوره مرگ ومير در اروپا رو به كاهش داشته ودرنتيجه ازدياد جمعيت را بدنبال مي آورد .

اين مرحله كه دركشورهاي صنعتي به وقوع پيوسته است . ميزان مرگ و مير وميزان باروري هردو در سطح پائيني بوده ، از اين رو رشد جمعيت به طور قابل توجهي كاهش يافته ودرمقابل نسبت سالمندي درآن جوامع رو به افزايش مي گذارد و سالمندي به عنوان مسئله مطرح مي شود .با مطالعاتي كه كشورهاي مختلف در مورد تعيين جمعيت سالخوردگان انجام داده اند راههاي گوناگوني جهت تعيين جمعيت سالخوردگان مشخص شده است . ذيلا" با شرح سه طريقه ازطرق گوناگون تعيين جمعيت سالخوردگان ، كشور ايران را به عنوان نمونه انتخاب كرده ومثال مي زنيم :

روش اول : اولين روش تعيين جمعيت پيران اين است كه درصد سني گرفته شود به عنوان مثال ؛ آمار سال 1375 درايران نشان مي دهد كه از جمعيت 488/055/60 نفري ايران تعداد 127/978/3 نفر مرد وزن 60 سال وبالاتر وجود داشته ، يعني درآن سال 62/6% جمعيت ايران را سالخوردگان