موضوع : سلسله آل بویه تحویل در محیط : word

عنوان سفارش : سلسله آل بویه تعداد صفحه : 8 قیمت : 1000 تومان جهت سفارش اینجا کلیک کنید <-- نمایش تحقیق بعدی ..... نمایش تحقیق قبلی -->

آل بویه، سلسله‎ای ایرانی نزاد و شیعی مذهب، منسوب به ابوشجاع بود که میان سالهای 322-448ق/933-1056م بر بخش بزرگی از ایران و عراق و جزیره تا مرزهای شمالی شام فرمان راندند.
سابقه تاریخی: در میانه‎های سده 3ق/9م، سلطه دیرینه دستگاه خلافت عباسی با جنبشهای استقلال طلبانه‎ای در قلمرو خود روبه‎رو شد که به سهو خویش به ضعف تدریجی نفوذ سیاسی خلفا انجامید. این جنبشها، در میان ایرانیان که از پیش فرصتی می‎جستند تا خود را از بند ستم عباسیان برهانند، با ظهور دولتهای صفّاریانو سامانیان و زیاریان به اوج خود رسید. در اوایل سده 4ق/10م دیلمیان که هیچ گاه به اطاعت خلفا گردن ننهادند، جنبشهای دیگری در شمال ایران، آغاز کردند. انگاه که ماکان‎بن‎کاکی، اسفارین شیرویه و مرداویج زیاری، هریک لشکری بسیجیدند و از دیلم خروج کردند، علی‎و حسن، پسران ابوشجاع بویه ماهیگیر دیلمی (نکـ این طقطقی، ص 378، که آنان را نه دیلمی، بلکه ساکن دیلم می‎داند). به ماکان که فرمانبردار سامانیان بود پیوستند. علی‎خود از پیش در خدمت نصربن‎احمد سامانی می‎زیست (ابن‎اثیر، 8/483). سپس که مرداویج بر گرگان و طبرستان چیره شد، اینان با جلب نظر ماکان (ابوعلی مسکویه، 1/275) به مرداویج پیوستند (321ق/447م). او آن دو را گرامی داشت و علی‎را به حکومت کرج گمارد، اما به زودی پشیمان شد (ابن‎اثیر، 8/267). علی‎به پایمردی حسین‎بن‎محمد، ملقّب به عمید، که او را از مضمون نامه مرداویج مبنی بر جلوگیری از رفتن علی‎به کرج و فرمان بازگشت او اگاه ساخته بود، به سرعت وارد کرج شد (همو، 8/268) و رشته کارها را به دست گرفت و با تصرف دژهای اطراف، نیرویی یافت که مایه بیمناکی مرداویج شد. افزون بر آن، مردانی که مرداویج برای دستگیری علی‎به کرج فرستاد، به او پیوستند و نیرویش فزون‎تر شد و او قصد تصرف اصفهان کرد. اگرچه در آغاز سپاه محمدبن‎وشمگیر برادر مرداویج، واپس نشست.
چندی بعد اَرَّجان و نوبندجن را تسخیر کرد و برادرش حسن را به تصرف کازرون فرستاد. حسن کازرون را گشود (مقریزی، 1/27) و مال بسیار گرد آورد. سپس لشکر محمدبن‎یاقوت را که دوباره امارت اصفهان یافته و مقابله با پسران بویه آمده بود، درهم شکست و به نزد علی‎بازگشت. اگرچه علی‎سال بعد به همراهی برادرانش حسن و احمد بر شیراز چیره شد و دولت مستقل خود را در آنجا پی افکند، ولی مورخان فتح ارجان (321ق/932م) را آغاز پایه‎گذاری دولت آل بویه دانسته‎اند. طی 12 سال پس از آن، حسن و احمد نیز به ترتیب بر ری و کرمان و عراق چیره شدند و دولت آل بویه به 3 شاخه بزرگ و یک شعبه کوچک در کرمان و عمان تقسیم شد.
.I فرمانروایان
آل بویه در فارس (322-447ق/933-1056م) 1.عمادالدوله ابوالحسن علی‎بن‎ابی شجاع بویه (د 338ق/949م)، اندکی پس از چیرگی بر ارجان و نوبندجان، از بیم اتحاد دشمنان، با حسن و احمد که این یکی اینک به وی پیوسته بود، عزم اصطخر و سپس بیضاء کرد و از آنجا به سوی کرمان رفت. در راه سپاه محمدبن‎یاقوت را که به مقابله آمده بود، درهم شکست و به جای کرمان عازم شیراز شد و این شهر را تسخیر کرد (322ق/932م). سپس خلیفه عبّاسی‎الراضی و وزیرش ابن‎مقله را به ارسال 8 میلیون درهم در سال نوید داد و خلعت و فرمان گرفت (ابوعلی مسکویه، 1/299؛ قس: مستوفی، نزهةالقلوب، 411)، اما نماینده خلیفه را بفریفت و نگاه داشت تا وی در شیراز بمرد و آن مال بشکست (صاحبی نخجوانی، 215). آنگاه با مرداویج که اهواز را تصرف کرده بود، صلح کرد و در قلمرو خود، خطبه به نام وی خواند. پس از قتل مرداویج (323ق/935م) ابوالحسن علی‎از سویی، و یاقوت و ابوعبدالله بریدی از سوی دیگر به اهواز تاختند. علی‎سپاه یاقوت را در اطراف ارجان بشکست و به درخواست ابوعبدالله بریدی و تأیید خلیفه، صلح شد و مقرّر گشت که علی‎بن‎بویه بر فارس فرمان راند و یاقوت و بریدی بر اهواز. اگرچه یاقوت در همان سال به تحریک بریدی به فارس حمله برد، ولی شکست خورد (ابن‎اثیر، 8/307) و علی‎بر رامهرمز چیرگی یافت. وی در 324ق/936م، کهترین برادر خود احمد را به تصرف کرمان گسیل داشت و به قولی، خود به آن دیار لشکر کشید. آنگاه که ابوعبدالله بریدی از مقابل ابن‎رایق گریخت و به نزد علی‎بن‎بویه آمد و او را به تصرف خوزستان و عراق تحریک کرد، وی ابوعبدالله را با لشکری به فرماندهی برادرش احمد روانه ساخت و اهواز و بصره را به اقطاع بریدی داد؛ بر آن شرط که هر سال 8 میلیون درهم به نزد علی‎فرستد (همو، 8/336، 341). آنگاه سپاهی دیگر به مدد او فرستاد و احمد، اهواز را تسخیر کرد. در 329ق/941م که وشمگیر زیاری بر وی چیره شد، از سوی خلیفه‎المستکفی، لقب عمادالدوله یافت و مدتی بعد ناصرالدوله حمدانی هم خطبه به نام 3 برادر کرد (همو، 8/477). عمادالدوله همچنان در تختگاه خود شیراز فرمان می‎راند تا در 338ق/949م درگذشت و در اصطخر به خاک سپرده شد. وی چون پسر نداشت، برادرزاده خود فناخسرو (یا پناه خسرو، نکـ این اسفندیار، فهرست؛ اقبال آشتیانی، 161) پسر رکن‎الدوله حسن را به جانشینی خود برگزید.
2.عضدالدوله فناخسروبن‎رکن‎الدوله (نکـ آل بویه در عراق، همین مقاله شمـ 3)
3.شرف‎الدوله ابوالفوارس شیرزیل (د 379ق/989م). نام او را شیرذیل (مستوفی، تاریخ گزیده، 422) که برابر با فارسی شیردل است (اقبال آشتیانی، 168) هم نوشته‎اند. در 357ق/968م از سوی پدرش عضدالدوله امارت کرمان یافت. پس از مرگ پدر، از کرمان به شیراز رفت و بر فارس چیره شد و نام برادرش صمصام‎الدوله را که در بغداد بر قلمرو عضدالدوله فرمان می‎راند، از خطبه بینداخت. سپس ابواحمد موسوی پدر شریفِ رَضِی، و شریف ابوالحسین محمدبن‎عمر علوی را که به فرمان پدرش در شیراز به زندان بودند، آزاد کرد و ظاهراً از سوی آنها تاج‎الدوله لقب یافت. شرف‎الدوله پس از استقرار در شیراز، به بصره تاخت و پس از چیرگی، آنجا را به برادر دیگرش ابوالحسین داد (ابن‎اثیر، 9/22، 23). صمصام‎الدوله از بغداد، سپاه به مقابله فرستاد، ولی شکست خورد و عقب نشست (همو، 9/23) و دولتش به عراق محدود شد. در 375ق/985م اَسفارِبن‎کُردویه به شرف‎الدوله گرایش یافت و کوشید بهاءالدوله را به نیابت از او در عراق به حکومت بنشاند، ولی توفیق نیافت و به اهواز نزد ابوالحسین‎بن‎عضدالدوله رفت. در همان سال، شرف‎الدوله اهواز را از برادرش گرفت. آنگاه به بصره هجوم برد. صمصام‎الدوله صلح خواست و پیشنهاد کرد که در عراق خطبه به نام او کند، ولی شرف‎الدوله نپذیرفت و به پیشروی خود به سوی عراق ادامه داد. صمصام‎الدوله خود به اردوگاه شرف‎الدوله رفت، ولی گرفتار شد و شرف‎الدوله بر بغداد چیرگی یافت (همو، 9/48، 49). اما دیری نپایید که میان دیلمیان طرفدار صمصام‎الدوله و ترکان وابسته به شرف‎الدوله، فتنه‎ای عظیم برخاست و شرف‎الدوله مجبور شد صمصام‎الدوله را به فارس فرستد. سال بعد شرف‎الدوله لشکری به فرماندهی قراتکین جَهشَیاری به نبرد با بَدرین حَسَنویه که به عموی وی فخرالدوله متمایل شده بود، فرستاد؛ اما طرفی بر نبست. چندی بعد کس فرستاد تا چشمان صمصام‎الدوله را که در شیراز به زندان بود، کور کند؛ ولی خود به بستر بیماری افتاد و اندکی بعد درگذشت. پیکر او را در جوار حرم حضرت علی‎بن‎ابی طالب(ع) دفن کردند.
4.صمصام‎الدوله ابوکالیجار مرزبان (ح 353-388ق/964-998م). پس از مرگ عضدالدوله، امرای دولت او در بغداد وفادای خود را نسبت به ابوکالیجار اعلام داشتند و صمصام‎الدوله لقبش دادند. وی فارس را به تیول دو برادر خود ابوالحسین احمد و ابوطاهر فیروزشاه داد. ولی شرف‎الدوله پیشدستی کرد و بر فارس چیره شد و سپاهی را که صمصام‎الدوله به مقابله فرستاده بود، درهم شکست. نیز ابوالحسین احمد، اهواز را ترک کرد و در پادشاهی طمع بست (373ق/983م). در همان سال ابوعبدالله حسین‎بن‎دوستک، معروف به «باد» از اکراد حمیدیه که پس از مرگ عضدالدوله مَیّافارِقین را تشرف کرده بود، بر نَصیبَین نیز چیره شد و لشکر صمصام‎الدوله را درهم شکست. دومین لشکر صمصام‎الدوله نی در برابر باد تاب مقاومت نیاورد و باد بر موصل هم دست یافت و عزم بغداد کرد (همو، 9/35، 36). در این میان، قرمطایان نیز به قصد تصرف بغداد لشکری بسیج کردند، اما با گرفتن زر و سیم واپس نشستند (همو، 9/37). صمصام‎الدوله آنگاه با فرستادن زیاربن‎شهراکویه، باد را درهم شکست و بر موصل چیره د. سال بعد اسفارین کردویه از سرداران بزرگ دیلمی، بر صمصام‎الدوله شورید و کوشید بهاءالدوله را به نیابت از شرف‎الدوله، در بغداد به حکومت بنشاند، اما توفیق نیافت و به اهواز گریخت. در 376ق/986م شرف‎الدوله بر او تاخت و به پیشنهاد صمصام‎الدوله که قبول کرد در عراق خطبه به نام او بخواند، وقعی ننهاد و صمصام‎الدوله را که به اردوی او آمده بود بازداشت کرد و اندکی بعد مجبور شد او را به فارس فرستد. صمصام‎الدوله همانجا بود تا در 379ق/989م به دستور شرف‎الدوله کور شد، اما پس از انتشار خبر مرگ شرف‎الدوله، از زندان آزاد گشت و با دیلمانی که به او پیوسته بودند، در شیراز بر تخت نشست.
در 380ق/990م، سپاهی به مقابله بهاءالدوله که از عراق به خوزستان تاخته بود، فرستاد. این سپاه در نبرد نخست شکست خورد، ..................