موتور جستجوی پیشرفته مقالات و تحقیقات و ...

موضوع : عقل در نهج البلاغه
تحویل در محیط : word

عنوان سفارش :
عقل در نهج البلاغه
تعداد صفحه :
18
قیمت :
7500 تومان

از مجموع مواردي كه مشتقات كلمه "عقل" در نهج البلاغه به كار رفته است، به روشني مي‌توان معناي "حفظ و نگهداري" علم و تجربه و كاربرد عملي آن در زندگي را از آن دريافت نمود. به اين معنا كه تفكر آدمي در پديده‌هاي پيرامون خود و جرياناتي كه در جوامع بشري مي‌گذرد، همچنين "تجربياتي" كه در زندگي كسب مي‌كند، او را به "علم" مي‌رساند.
بسياري از مردم چنين علم و اطلاعي را كه محصول تفكر و تجربه زندگي است، جدّي نمي‌گيرند و جذب وجود خود براي تأثيرگذاري در عملكردشان نمي‌كنند، عاقل در مفهوم نهج البلاغه كسي است كه "علم"، يعني "محصول تفكر" را حفظ و نگهداري مي‌كند و در زندگي به كار مي‌گيرد. با اين تعريف فرق ميان سه مقوله تفكر، علم و تعقل روشن مي‌شود. تفكر همان انديشه كردن در پديده‌هاي پيراموني است. از تفكر "علم" حاصل مي‌شود و كاربرد علم در اصطلاح عمل (در چهارچوب و جهان بيني ديني) تعقل ناميده مي‌شود.
نگاه كنيد به شواهد ذيل مبتني بر استنباط معنايي عقل :
۱- "العقل حفظ التجارب و خير ما جرّبت ما وعظك"(نامه ۳۱ بند۹۴)
ترجمه: عقل حفظ كردن تجربيات است و بهترين آنچه تجربه مي‌كني چيزي است كه تو را پند دهد.
۲- "و اقبلوا النصيحة ممن اهداها اليكم و اعقلوها علي انفسكم" (خطبه ۱۲۰/۱۲۱بند۸). اندرز را از كسي كه آن را به شما هديه مي‌دهد بپذيريد و آن را آويزة گوش جان سازيد. ۳- "اعقلوا الخبراذا سمعتموه عقل رعاية لا عقل روايةٍ، فان رُواة العلم كثيرً و رُعاته قليلً" (حكمت ۹۴/۹۸). خبر را مورد تعقل قرار دهيد هر گاه آن را شنيديد، آن هم تعقل رعايت كننده، نه تعقل روايت‌گر، زيرا نقل‌كنندگان علم بسيارند، ولي رعايت‌كنندگان آن اندكند. ۴- (آل محمد) "عقلوا الدين عقل وعايةٍ و رعايةٍ لا عقل سماعٍ و روايةٍ ... " (خطبه۲۳۹).
(خاندان محمد) در دين تعقل كردند، تعقلي فرا گيرنده (در ظرف وجود خود جذب كنند) و رعايت كننده، نه عقل شنونده و روايت كننده ... در ذهنيت مسلمانان صدر اسلام، و به طور كلي اعراب معاصر نزول قرآن، مفهوم كلمه "عقل"، بر حسب آنچه از فرهنگ زمانه و آيات قرآني دريافت كرده‌بودند، نوعي فرا گرفتن و "حفظ و نگهداري" نتيجه تلاش‌هاي فكري و تجربيات عملي بود كه بايد در زندگي به كار گرفته شود. چنين برداشتي مسلماً با ذهنيت انسانهاي معاصر ما كه عقل را همان تلاش‌هاي فكري، نه الزاماً حفظ و به كار بردن آن در اهداف از قبل تعيين شده (همچون واجبات مذاهب) مي‌دانند، تفاوت دارد.
علاوه بر مفهوم "حفظ و نگهداري"، واژه عقل در زبان قرآن، به گونه‌اي تعهد و وابسته بودن را نيز مي‌رساند. اگر دنياي مدرن امروز به "عقل خود بنياد" تكيه مي‌كند و هيچگونه تعهد و باوري را مستقل از تشخيص عقلي نمي‌شناسد، در فرهنگ قرآني، عقل به عنصري اطلاق مي‌شود كه موجب پيوند بنده با خالق و ارتباط و اتصال او با مركزيت عالم را تأمين كند. اگر عقل امروز خود بنياد است، عقل قرآني خدا بنياد مي‌باشد. اوّلي انسان محوري است، دوّمي خدا محوري.
نگاه كنيد به جمله ذيل از علي(ع) به اهل بصره هنگام وقوع فتنه‌هاي سياسي، اجتماعي:
"فمن استطاع عند ذلك ان يعتقل نفسه علي الله عز و جل فليفعل" (خطبه ۱۵۶/۱۵۵) ترجمه: در اين شرايط هر كس تواند نفس خويش به عقال خدا ( پيوند و ارتباط با او) در آويزد، چنين كند.
جالب اينكه عقل را در هيئت توأمان فعل و اسم، نيز در گفتار خود به كار برده است. مثل:
"فاعقل عقلك و املك امرك" (نامه۶۵) ترجمه: عقل خويش به عقل (تحت فرمان و نگهداري مهار) آور و بر كارت مسلط باش.
اصولاً در زبان عربي، به ريسمان و حبلي كه حيوان را به ميخ و محوري به‌بندد تا از حريم دائره آن تجاوز نكند، "عقال" گفته مي‌شود. با اين ارتباط زبان شناسي، عقل همان ريسمان رهائي انسان از انگيزه‌هاي شيطاني براي نگهداري او در محدوده و حريم شريعت و متعهد ساختن او به مركز و مقصود جهان هستي مي‌باشد تا از مرزهاي مقررات خالق تجاوز نكند، چيزي شبيه وجدان اجتماعي امروز ما در تعهد و پايبندي به مقررات زندگي شهري. اگر انكار كنندگان اصالت باورهاي ديني در دنياي ما "عقلانيت" را در برابر "اعتقاد" به باورهاي غير قابل شناخت و اندازه‌گيري با ابزارهاي علمي امروز مي‌دانند، در نوشته‌هاي نزديك به زمان نزول قرآن، "عقلانيت" در برابر "اسارت هواي نفس" مطرح شده است كه همان خروج از حريم الهي و پيروي از تمايلات تحريكات شيطاني مي‌باشد. نگاه كنيد به شواهد ذيل از سخنان علي(ع):
حكمت ۴۲۴/۴۱۶- "العقل حُسامً قاطع .. قاتل هواك بعقلك" (عقل شمشير برنده‌اي است ... به نيروي عقل با هواي نفست پيكار كن) حكمت ۲۱/۲۲- "كم من عقل اسير تحت هوي اسير" (چه بسيار عقل ها كه اسير هوا و هوس‌اند). حكمت ۲۱۹/۲۱۰- "اكثر مصارع العقول تحت بروق المطامع" (بيشترين شكست و زمين خوردن عقل‌ها به دليل برق‌ آزمندي‌هاي زندگي است).
حكمت ۲۵۲/۲۴۴- "ترك شرب الخمر تحصيناً للعقل" (منع مشروب خواري محافظت از عقل است). ..................

  • مجری کارهای پژوهشی عمومی، علمی پژوهشی و مروری
  • کارهای آماری و تجزیه و تحلیل داده
  • تحلیل کمی و کیفی
  • انجام کلیه خدمات نگارش، ترجمه تخصصی ، ویرایش مقاله ها و پایان نامه ها
  • انجام رفرنس نویسی استاندارد با نرم افزار EndNote
  • آماده سازی پاورپوینت مربوط به ارائه در جلسات و همایشها
  • Tel : 09385735506 - 09118370377
    Email : tahghighnet@yahoo.com
    Telegram : @tahghighnet
    Instagram : tahghighnetinsta
    www.tahghigh.net
    2024 - 2007