اين گياه از خانواده Grzmineae مي باشد و داراي انواع مختلفي است كه دو نوع معروف ان كه در ايران نيز مي رويند شرح داده مي شود :

1)ارزن دانه ريز » يا « ارزن سفيد » كه در كتب طب سنتي « دخن » نوشته شده به فرانسوي : Milllet blanc و Millet commun و Grand millet و Millet و Mil و به انگلسي Millet گفته مي شود و نام علمي ان Panucum miliaceum L. است.

2)ارزن دانه ريز » و يا « ارزن رسمي » كه « دخن ريز » نيز گفته مي شود و در كتب طب سنتي با نام « دخن ريز » يا « جاورس » امده است كه همان مغرب « گاورس » فارسي است. به فرانسوي Petit millet و Millet des oeseaux و Miliade و به انگليسي Spiked millet ناميده مي شود . نام علمي ان Panicum italicum L و مترادف ان setaria italica ( L) Pbeauve و S.viridis sensu stuart مي باشد.

از نظر ترکیبات شیمیایی در ارزن رسمی در دانه هاي ان وجود یک گلوکوزید سمی ، الکالویید

روغنی ، لیزین ، هیستیدین ، ارژي نین ، و امیلاز تایید شده است و در ارزن دانه درشت در دانه هاي ان فورمیک اسید ، لینولئیکاسید ، مارگاري نیک اسید و ریسین اولئیک اسید مشخص شده می باشد. C وB و A است . به علاوه داراي کولن ، فیتوسترول ، سیتوسترول

در هند از گیاه ارزن درشت براي معالجه سوزاك استفاده می شود و در بلوچستان در لورالایی نوعی نان از ان درست می کنند و در شوران براي معالجه سوزاك از ان استفاده می نمایند .

درهندوستان در مورد ارزن رسمی معتقدند که دانه هاي ان مدر و قابض است و در استعمال خارجی ضماد ان در موارد روماتیسم مصرف می شود و همچنین به عنوان یک داروي محلی براي کاهش درد زایمان تجویز می گردد .حکماي طب سنتی ایرانی جاورس را از نظر طبیعت سردو خشک می دانند و معتقدند که قابض است و غذاییت چندانی ندارد. خوردن نان پخته ان اسهال را بند می اورد و مدر است و سقط جنین می نماید.اسراف در خوردن ان خون را کثیف و سودایی و مجاري عروق را مسدود می نماید و از این نظر باید با روغن و شکر و حلواهاي چرب خورده شود . اگر با شیر تازه پخته و خورده شود براي اشخاصی که خون زاید دارند مفیداست. و اگر دانه هاي ان را ساییده و با نمک مخلوط کرده و در کیسه اي بریزند و روي ان بنشینند براي بیرون امدن معقد و پیچش در روده ها مفید است.

در مورد دخن نیز معتقدند که از نظر طبیعت سرد و خشک است و خواص ان شبیه جاورس ، جز این که خشکی ان کمتر است. شکم را بند می اورد و مدر و قابض است و اگر دانه پوتس گرفته ان را در شیر تازه پخته و بخورند براي نرم کردن سینه و تولید اسپرم مفید است. ولی ایجاد گرفتگی مجاري عروق و سنگ مثانه می کند از این جهت باید با شکر و عسل خورده شود .

در چین دانه ها ي ارزن درشت ، در درجه اول به عنوان غذا در خوراك استفاده می شود و ازنظر دارویی معتقدند که خنک کننده و نرم کننده است .پخته ان را به عنوان ضماد براي فروکش کردن جوش و کورك و ابسه ها استعمال می نمایند .جویده ان را ردر دهان روي زخم بچه ها می گذارند که التیام دهد. خاکستر ان را با روغن مخلوط کرده براي التیام زخم به کار می برند زخم خوب می شود. بدون اینکه اثري در جاي ان باقی بماند .

جوشانده ریشه و شاخه هاي ان را براي رفع و جود خون در ادرار در زنها تجویز می کنند به علاوه براي شستن تاولهاي پوست به کار می برند .درهندوچین براي ممعالجه استسقا که علامت ان جمع شدن غیر طبیعی اب در فضاي بین سلولی بافتهاي بدن است استفاده می شود و به جاي جوشانده در برخی موارد خاکستر ارزن را با الکل مخلوط کرده و براي معالجه وجود خون در ادرار زنها تجویز می نمایند .