كلمات كليدي : يادگيري، نظام آموزشي، وسايل آموزشي، تكنولوژي آموزشي، علوم تربيتي

واژه "تكنولوژی"، غالبا فرآورده‌های صنعتی از قبیل ماشین‌آلات، كامپیوتر، رباط و آدم‌آهنی، آدم‌واره، سفینه فضایی، ماهواره و غیره را به ذهن متبادر می‌كند و تصور می‌شود مردمی كه دارای محصولات صنعتی هستند، از تكنولوژی برتری برخوردارند.

تكنولوژی، عبارت از اختراعات پیچیده و شگفت‌انگیز نیست. اختراعات علمی كه گاه پیچیدگی‌های بالایی هم دارند، در واقع محصول تكنولوژی هستند نه خود تكنولوژی. برای تكنولوژی چند تعریف مشخص وجود دارد:

در یك جمله می‌توان گفت؛ تكنولوژی، شیوه‌‌های به‌كارگیری دانش محض را تعیین کرده و راه ایجاد تغییرات مطلوب را برای ما هموار می‌سازد. استفاده از دانسته‌ها، آگاهی‌ها و اطلاعات در هر سطحی كه باشد، تكنولوژی است.[1]

تكنولوژی، واژه مركبی است كه از دو واژه مستقل "تکنو" مشتق از تكنیك[2] به معنی راهكار یا روش اجرای كار و "لوژی"[3] به معنی شناخت، تشكیل شده است. پس تكنولوژی یعنی شناخت راه‌ها و روش‌های كار و عمل.

هر كار، حرفه و صنعتی، تکنولوژی مخصوص به خود را دارد. ما می‌توانیم از تكنولوژی‌های مختلف حرف بزنیم، مثل تكنولوژی كشاورزی، تكنولوژی معماری، تكنولوژی استخراج نفت و ده‌ها بلكه صدها تكنولوژی دیگر كه به حرفه‌های مختلف مربوط می‌شوند.

تكنولوژی آموزشی هم، یكی دیگر از آنهاست كه در كار و حرفه آموزش و یا یاد دادن برای یاد گرفتن استفاده می‌شود. تكنولوژی آموزشی مانند هر علم دیگر، برای تولید محصولات خود که همانا روش‌ها و ابزارهایی برای بهبود و تسهیل یادگیری است، از عناصری کمک می‌گیرد که آنها مکمل یکدیگرند و بدون یكی از آنها، تكنولوژی آموزشی كامل نخواهد بود. بنابراین تكنولوژی آموزشی، تنها به‌كارگیری وسایل و ابزار یا دستگاه‌ها یا استفاده از یافته‌های تحقیقات در زمینه تئوری‌های یادگیری نیست. تكنولوژی آموزشی، با بهره‌گیری از یافته‌های تمام علوم به حل مسایل آموزشی اقدام می‌كند. بدیهی است استفاده از یافته‌های علومی كه با آموزش، ارتباط نزدیك‌تر و مستقیمی دارند(مانند تئوری‌های روان‌شناسی تربیتی یا تئوری‌های یادگیری)، بیش از علومی مانند بیولوژی، گیاه‌شناسی و غیره می‌باشد.[4]

جالب است بدانیم، در هنگام بررسی واژه تكنولوژی آموزشی و یا گفتگو با معلمان مدارس و حتی مدرسان دانشگاه‌ها، درمی‌یابیم مفاهیمی كه از این واژه علمی در ذهن آنها وجود دارد، بسیار متفاوت است. دلیل این گوناگونی تصورات ذهنی از یك رشته و یك واژه علمی، نحوه وارد شدن این رشته به سیستم آموزشی كشورها و به‌طور كلی تكامل مفهوم تكنولوژی آموزشی است.[5]

در سال‌های اولیه دهه 1950 که سال‌های شروع گسترش دانش تکنولوژی به عنوان یک علم مستقل می‌باشد، تکنولوژی آموزشی را آن رشته از فعالیت‌های منظمی می‌دانستند که ماشین، موارد تکنیک را برای رسیدن به هدف‌های آموزش و پرورش به یکدیگر نزدیک کند. همچنین تعریفی که کمیته مخصوص تکنولوژی آموزشی در آکادمی ملی مهندسی آمریکا ارائه می‌دهد چنین است: مجموعه‌ای از معلومات ناشی از کاربست علوم آموزشی و یادگیری در دنیای حقیقی کلاس درس، همراه با ابزار و روش‌هایی که کاربست علوم نامبرده را تسهیل کند.

در سال‌های اخیر به وسیله سازمان‌ها و گروه‌های مختلف، چندین تعریف از تكنولوژی آموزشی ارایه گردیده است كه سه مورد از آنها ارایه می‌گردد.

تعریف شورای ملی تكنولوژی آموزشی انگلستان: تكنولوژی آموزشی عبارت است از، توسعه كاربرد و ارزشیابی سیستم‌ها، متون و مواد آموزشی به منظور بهبود فرایند یادگیری انسان.

تعریف مركز ملی یادگیری برنامه‌ای انگلستان: تكنولوژی آموزشی عبارت است از، كاربرد دانش علمی در زمینه یادگیری و شرایط یادگیری به منظور بهبود اثربخشی و كارآیی تدریس و تعلیم.

تعریف كمیسیون تكنولوژی آموزشی آمریكا: تكنولوژی آموزشی عبارت است از، روش یا راه منظم،[6] طراحی،[7] اجرا[8] و ارزشیابی[9] كل فرایند[10] تدریس برحسب اهداف معین و براساس تحقیقات در زمینه یادگیری و ارتباط انسانی و به‌كارگیری منابع انسانی و غیرانسانی به منظور فراهم آوردن یادگیری و آموزش موثرتر، پایدارتر و عمیق‌تر.