امروزه لیزر کاربردهای بیشماری در جنبههای مختلف علوم دارد و زمینه تحقیقاتی گستردهای برای تمام علوم و از جمله شیمی فراهم آورده است. تکفامی و شدت زیاد ، لیزر را برای استفاده در شیمی و بویژه شاخه طیف سنجی مناسب ساخته است. در زمینه شیمی ، از لیزر هم برای تشخیص و هم برای ایجاد تغییرات شیمیایی برگشت ناپذیر استفاده شده است.
گونههاي مختلفي از ليزرها وجود دارند. محيط ليزري ميتواند جامد، گاز، مايع يا نيمه رسانا باشد. ليزرها كلا به انواع زير تقسيم ميشوند:
ليزرهاي حالت جامد: محيط ليزري در جامد دارند (مثل ياقوت يا نئونيم: ايتريم گارنت «ليزرهاي ياگ». ليزر نئونيم- ياگ نور فروسرخ را در 1064 نانومتر گسيل ميكنند. يك نانومتر 1*10-19 متر است.
ليزرهاي گازي: (هليم و نئون هليم، HeNe، معمولترين ليزرهاي گازي است). نور اوليهي قرمزي توليد ميكنند. ليزرهاي دي اكسيدكربن در «فروسرخ دور» انرژي گسيل ميكنند و براي بريدن مواد سخت بهكار ميروند.
ليزرهاي اگزيمير (Excimer): {اين نام از جملات برانگيخته (excited) و ديمر (dimers) } از گازهاي راديواكتيوي مانند كلورين و فلوئورين در تركيب با گازهاي خنثي مانند آرگون، كريپتون يا زنون استفاده ميشود. وقتي بهصورت الكتريكي آزاد ميشوند، شبه مولكولي (ديمر) توليد ميشود. وقتي محيط ليزري ميشود، ديمر در گسترهي فرابنفش نور توليد ميكند
ليزرهاي رنگي : از ليزرهايي با رنگهاي مختلف استفاده ميكنند (مانند رودامين، 6G در محلول مايع يا تعليق به عنوان محيط ليزري). آنها گسترهي كنترلپذيري از طولموجها هستند.
ليزرهاي نيمهرسانا: گاهي آن را ليزرهاي ديود هم مينامند ولي با حالت جامد فرق دارند. اين ابزار الكترونيكي عموما كوچك و كم توان است. آنها را ميتوان در اندازهاي بزرگتري مانند منبع چاپ در چاپگرهاي ليزري يا CD خوانها ساخت.
يك ليزر ياقوت (قبلا هم راجع به آن گفتيم) يك ليزر حالت جامد بوده و در طول موج 694 نانومتر نور گسيل ميكند. ديگر محيطهاي ليزري را ميتوان براساس طول موج گسيلي مورد نظر، توان مورد نياز، و مدت پالس آماده كرد. بعضي از ليزرها مانند دياكسيدكربن بسيار قوي هستند (ميتوانند فولاد را ببرند). دليل اينكه ليزر دياكسيدكربن خطرناك محسوب ميشود، ايناست كه نور ليزر در فروسرخ و ميكروموج (ميكروويو) طيف الكترومغناطيس تابش گسيل ميكند. تابش فروسرخ يعني گرما؛ و اين نوع ليزر اساسا هر چيزي را كه نشانه برود ذوب ميكند.
ديگر ليزرها مانند ليزرهاي ديود، بسيار ضعيف بوده و امروزه از آنها به عنوان ليزرهاي جيبي در سمينارها و غيره استفاده ميشود. اين ليزرها نوفهي قرمزي گسيل ميكنند كه طول موجي بين 630 تا 680 نانومتر دارد. ليزرها در صنعت و پژوهش براي مصارف متعددي مورد استفاده قرار ميگيرند. براي مثال با استفاده از نور قوي ليزر براي برانگيخته كردن ديگر مولكولها استفاده ميشود تا ببنيم براي آنها چه اتفاق ميافتد.
کشف و استفاده از لیزر ، باعث ایجاد تغییرات مهمی در رشتههای علمی از جمله شیمی شده است. ایجاد شاخههای جدید در شیمی مانند طیفنمایی غیر خطی و فتوشیمی لیزری از آن جمله است.
به علت بهای زیاد فوتونهای لیزری ، این روش وقتی استفاده میشود که ارزش محصولات نهایی بالا باشد. به عنوان مثال ، جداسازی اورانیوم 235 از اورانیوم طبیعی (حاوی 99.2% اورانیوم 238 و 7% اورانیوم 235) با لیزر گزنون و کریپتون.
تغییر دادن تعادل یک واکنش به وسیله افزایش ناگهانی درجه حرارت برای مطالعه واکنشهایی که سرعتشان بین 10-2 تا 10-6 ثانیه است. مانند تشکیل پیوند هیدروژنی و استخلاف لیگاند. لیزر ید برای انجام این کار مناسب است.