نقد نظریه اقتدار اجتماعی یا وجدان جمعی

مروری بر برخی دیدگاههای روانشناسان بر مذهب

تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای تحقیق

آماره های توصیفی شاخص (دینداری)

بررسی میزان تأثیر همزمان، متعغیر مستقل بر میزان دینداری (آزمون رگرسیون)

یافته های استنباطی

دین به مثابه نظام فرهنگی (گیرتز 1973) و پدیده اجتماعی (دورکیم، 1968) در مطالعات انسان شناسی جایگاه خاصی دارد. از دیدگاه دورکیم دین بیان ارزش¬های اخلاقی یک اجتماعی و باورداشت¬های دسته جمعی آنان است. نظامی واحد از عقاید و اعمال منتسب بر اشیا و امور مقدس که همه مؤمنان را در یک اجتماع معنوی واحد یا یک تشکیلات دینی گرد هم می¬آورد.

در جامعه شناسی، دین به طور کلی به عنوان جزئی محوری از سیستم ارزشی یکپارچه و انسجام بخش در نظر گرفته می¬شود. دین ملاطی اجتماعی است که افراد و گروههای اجتماعی را در نظمی مشترک پیوند می¬زند. دین، اغلب افراد را به گروههای اجتماعی یا تجمعات رقیب و جایگزین پیوند می¬زند وجود برخی اختلافها در میان مذاهب از همین جا ناشی می¬شود.

یکی از مهم¬ترین نهادهایی که جامعه بشری به خود دیده، مفهوم دینداری و باورهای مذهبی است در واقع دینداری عنوان عامی است که به هر فرد یا پدیده¬ای که ارزش¬ها و نشانه¬های دینی در آن متجلی باشد اطلاق می¬شود.

دینداری یک نظام عملی مبتنی بر اعتقادات است که در قلمرو ابعاد فردی و جتماعی از جانب پروردگار برای هدایت انسانها در مسیر رشد و کمال الهی ارسال شده و شامل عقاید، باورها، نگرش¬ها و ساختارهاست که با هم پیوند دارند و یک احساس جامعیت را برای فرد تدارک می¬بیند.

گرایش به خدا، ذاتی ذهن انسان و مکمل طبیعت بشری است. شاید همه چیز تحلیل رود ولی اعتقاد به خدا که اصل همه ادیان جهان است برجای خواهد ماند این گرایش اصیل یعنی خداجویی در هر محله و مذهبی به شکلهای گوناگون تجلی یافته است. همان طور که کنت می¬گوید جامعه به یک اعتقاد مذهبی مشترک نیاز دارد؛ دین، همان اصل وحدت بخش است و زمینه¬ی مشترکی را فراهم می¬سازد که اگر نبود، اختلافهای فردی جامعه را از هم می¬گسیختند. دین به انسانها اجازه می¬دهد تا بر تمایلات خودخواهانه شان فایق آیند و به خاطر عشق به همنوعان¬شان فراتر از این خودخواهی عمل کنند. دین همان شیرازه¬ی نیرومندی است که افراد جامعه را با یک کیش و نظام عقیدتی مشترک به همدیگر پیوند می¬دهد و نیز سنگ بنای سامان اجتماعی است و برای مشروع ساختن فرمان¬های حکومت اجتناب ناپذیر است. هیچ قدرت دنیوی نیست که بدون پشتیبانی یک قدرت معنوی دوام آورد با هر حکومتی برای تقدیس و تنظیم رابطه فرماندهی و فرمانبری، لاجرم به یک دین نیاز دارد(کورز، 1382: 34) . دین در چشم انداز جامعه¬شناسی، به عنوان یکی از پنج نهاد عمدة جامعه محسوب می¬شود که نقش تعیین کننده¬ای در حیات جمعی بشر به عهده دارد.

بدیهی است در هر جامعه¬ای که از جمعیت جوانی برخوردار باشد، به دلیل انرژی متحرک و هیجان خاص جوانی، تغییر و تحول در ساختار فکری این قشر در سطح جامعه نسبت به سایر اقشار، چشمگیرتر می¬باشد و ساختار فکری جوانان از متغیرهای مختلف اثر می¬پذیرد و همین طور ساختار فکری افراد مختلف یک جامعه نیز، تحت تأثیر علل و عوامل گوناگون قرار دارد و افراد، تحت تاثیر عوامل متعدد، نسبت به یک موضوع یا پدیده، نگرش مثبت یا منفی پیدا می¬کنند (مختاری ، 1380: 4)

بنابراین مسئله این تحقیق بر این مبنا قرار داده شده که :

آیا دینداری دانشجویان تحصیلکرده دانشگاهی کمتر از سایر جوانان است؟

آگاهی از تاثیر عوامل جامعه شناختی موثر بر میزان علاقه و دینداری دانشجویان

از آنجائیکه علی رغم بکارگیری منابع انسانی و مالی فراوان در بهبود اعتقاد و باورها و حفظ و ظواهر در جوانان امروز پیشرفت چندانی حاصل نشده و حتی در تحصیلکردگان دانشگاهی مشکلات پیچیده-تری مشاهده شده نگرانی صاحب¬نظران برای پرداخت خسارت جدی اجتماعی ناشی از چنین وضعی قابل توجه می¬باشد.

این تحقیق و مطالعه درصدد جمع آوری اطلاعاتی است که در زمینه بررسی تأثیر عوامل جامعه و اجتماعی (علاقه) دانشجویان به دین صورت گرفته تا زمینه تحلیل و تبین علمی در مورد علل وضعیت معظلی را فراهم آورد و به این سوال اساسی پاسخ دهد که تأثیر عوامل جامعه شناختی مؤثر در دین داران دانشجویان چیست و چه عواملی در تکوین آن مؤثر می¬باشد. البته شایان ذکر است تبین علل و اصلاح برنامه¬ها به تحقیقات مداومی نیازمند است.

پولما و پندلتون (1991) پژوهشی با عنوان اثرات مبادرت و تجارت عبارت بر بهزیستی عمومی، 560 خانوار انجام دادند یافته¬های بدست آمده از این پژوهش آشکار ساخت که فراوانی عبادت و تجزیه بهترین پیش بینی کننده¬های بهزیستی افراد می¬باشد.

یکی دیگر از تحقیقات انجام شده مربوط به بررسی آگاهی¬ها، نگرشها و رفتارهای اجتماعی ـ فرهنگی در ایران توسط دکتر منوچهر محسنی می¬باشد. تحقیق نامبرده روش پیمایشی در بین 3540 نفر از 5 استان انجام شد یکی از فصول تحقیق مربوط به رفتارهای دینی است. داده¬های این تحقیق نشان می¬دهد که هر چند شرکت زنان در مجالس روضه خوانی و رفتن به مجالس روضه خوانی رابطه معنی دار وجود دارد. به طوریکه با بالا رفتن سن میزان شرکت در مجالس روضه خوانی نیز افزایش می¬یابد همچنین بین سطح تحصیلات و رفتن به مجالس روضه خوانی رابطه معنی¬دار وجود دارد. زیرا افراد با تحصیلات پایین بیش از سایرین در مجالس شرکت می¬کنند.

از سوی دیگر بین جنس و سن و سواد، وضع تاهل، درآمد زیارت اماکن مذهبی، دعا و نیایش و نذر کردن رابطه معنی دار مشاهده شده است.