مطالعه اقلیم نواحی معتدل و مرطوب - سواحل دریای خزر

اقلیم معتدل و مرطوب (سواحل دریای خزر)

سواحل دریای خزر با آب و هوای معتدل و بارندگی فراوان ، از جمله مناطق معتدل محسوب می شود . این منطقه که به صورت نواری بین رشته کوه های البرز و دریای خزر محصور شده ، از جلگه های پستی تشکیل شده است که هرچه به طرف شرق پیشروی می کند ، رطوبت و اعتدال هوای آن کاهش می یابد . در حقیقت ، رشته کوه های البرز که حدفاصل دو آب و هوای متضاد هستند ، جلگه های پست خزر را از فلات مرکزی جدا می کنند . از جمله ویژگی های این اقلیم ، رطوبت زیاد هوا و اعتدال درجه حرارت آن است . دمای هوا در روزهای تابستان معمولا بین 25 تا 30 درجه سانتی گراد و شب ها بین 20 تا 23 درجه سانتی گراد و در زمستان معمولاً بالای صفر است . در این منطقه ، بارندگی بسیار زیاد و در تابستان به صورت رگبار است . شهرهای رشت ، بندرانزلی ، بابلسر و گرگان در این منطقه قرار دارند . (ص 83 ، کتاب اقلیم و معماری نوشته ی مرتضی کسمائی)

ویژگی های معماری بومی مناطق معتدل و مرطوب

معماری بومی این مناطق بیشتر کرانه های دریای خزر و دامنه های شمالی کوه های البرز را شامل می شود ، به طور کلی دارای ویژگی های زیر است :

مهمترین عامل ایجاد آسایش در ساختمان های این مناطق ، برقراری و تداوم کوران در فضای داخلی است. بنابراین ، در طراحی ساختمان برای این مناطق باید مسأله ی ایجاد کوران در داخل ساختمان مورد توجه خاصی قرار کیرد . در این مورد توجه به نکات زیر اهمیت فراوانی دارد :

1) ارتفاع ساختمان از سطح زمین ، یکی از عوامل تعیین کننده ی میزان فشار باد بر ساختمان و در نتیجه ، میزان استفاده از باد در ایجاد تهویه طبیعی در آن است . ساختمان هایی که بلندتر از درختان و ساختمان های اطراف خود هستند ، نسبت به سایر ساختمان ها شرایط بهتری برای تهویه طبیعی دارند . برج های مرتفع که ارتفاعشان از ساختمان های کوتاه اطراف بیشتر است ، نه تنها از سرایط تهویه مناسبی برخوردارند ، بلکه در بهبود شرایط تهویه ساختمان های اطراف خود نیز نقش عمده ای دارند . ولی این ساختمان ها ، در زمستان در معرض وزش شدید باد و بارندگی قرار دارند و به همین دلیل باید تدابیری اندیشید که از نفوذ آب باران به داخل دیوارها جلوگیری شود .

2) به طور کلی ، در مناطق مرطوب به دلیل اهمیت ایجاد کوران ، جهت ساختمان باید با توجه به جهت وزش بادهای مطلوب و به گونه ای تعیین شود که بیشترین استفاده از جریان باد در ایجاد کوران در فضاهای داخلی به عمل آید . البته اگر رنگ سطوح خارجی تیره یا پنجره ها بزرگ و بدون سایبان مؤثر باشد ، توجه به تابش آفتاب و انرژی حاصل از آن در جهت های مختلف اهمیت فراوانی دارد . هرچه پنجره ها بزرگ تر باشد ، انتخاب جهت ساختمان با توجه به تابش آفتاب اهمیت بیشتری می یابد .

3) در مناطق مرطوب ، طرح ساختمان باید امکان ایجاد کوران در تمام اتاق ها را فراهم سازد . از این رو ، ساختمان هایی که شامل آپارتمان هایی با یک سطح خارجی – آن هم در منطقه مکش(پشت به باد)- هستند ، برای این مناطق مناسب نیست .

4) افزایش اندازه پنجره ها بیش از حداقل اندازه ی مشخص ، تا حدی که به طور مؤثر در برابر تابش آفتاب محافظت شود ، اهمیت چندانی ندارد . حتی با استفاده از پنجره های کوچکی که با توجه به وزش باد در محل مناسبی قرار گیرند ، می توان در داخل ساختمان کوران ایجاد کرد . ولی اگر امکان ایجاد کوران وجود نداشته باشد ، پنجره های بزرگ در خنک سازی هوای داخلی هنگام عصر تأثیر بسزایی خواهند داشت . البته ایجاد سایبان های مؤثر برای این پنجره ها اهمیت زیادی دارد . ولی چنانچه اشاره شد ، ایجاد سایه بر روی پنجره های بزرگ – بویژه در دیوارهای شرقی یا غربی – دشوار است .

5) برای ایجاد تهویه طبیعی و کوران در داخل اتاق ها ، جریان اصلی هوا باید به منطقه ای هدایت شود که افراد در آن ساکن هستند . (ص 129 ، کتاب اقلیم و معماری نوشته ی مرتضی کسمائی)