جهت سفارش اینجا کلیک کنید 
موتور جستجوی پیشرفته مقالات و تحقیقات و ...
تعلیم و تربیت در دنیای کنونی، خواه ناخواه متأثر از دگرگونی های پرشتابی است که در دانش تجربی نو، سبک زندگی، تغییر نگرش ها و پیشرفت های فناوری بوجود آمده است. در چنین موقعیتی بدیهی است نظام تعلیم و تربیت کشور ما که؛ مترصد حفظ استقلال، هویت دینی و ملی است و بر اندیشه ها و آرمانها و مبانی تربیت اسلامی و ملی تأکید دارد با تهدیدها و چالش هایی مواجه باشد.
تمام سعی نظام آموزش و پرورش در جمهوری اسلامی بر آن است که تربیت دانش آموزان ماهیتی دینی داشته باشد اما گاهی این تلاش با دشواری ها روبروست که البته این موضوع در استان ها و شهرستان های مختلف متغیر است. این مقاله سعی دارد به بررسی بخشی از موانع، دشواری ها و چالش های پیش روی معاونین و مربیان تربیتی به عنوان «سربازان انقلاب» در دستگاه آموزش و پرورش بپردازد.
در دوره نخست وزیری شهید رجایی و در دوران تصدی شهید باهنر در وزارت آموزش و پرورش، ستادهای امور تربیتی در مدارس ایجاد شد تا فرهنگ اسلامی را گسترش دهند.
پاسداری از ارزشهای اسلامی و دستاوردهای انقلاب، برنامه ریزی و ایجاد هماهنگی بین عوامل تربیتی، توجه جدی به نقش معلمان و دانش آموزان در فعالیت های تربیتی از جمله اهداف ستادهای امور تربیتی بود.
شهید رجایی مربیان تربیتی را «سربازان انقلاب» در آموزش و پرورش نامید. مهمترین هدف تشکیل «امور تربیتی» را ، حراست از مرزهای اعتقادی و حفظ دستاوردها و تبیین شعارهای انقلاب در مدارس باید دانست.
امور تربیتی در سه دهه گذشته در انجام رسالت و کارکردهای خود، از هیچ کوششی فروگذار نکرده و تلاش گسترده ای در جهت رفع کاستی ها و پرورش مذهبی و انقلابی دانش آموزان به انجام رسانده است.
این نهاد با بیش از ۳۰ سال تلاش از لحاظ مأموریت و ساختار تشکیلاتی همواره مورد نقد و نظر بوده و دائماً این دغدغه وجود داشته که ، راهکارها و راهبردهای مناسب تری برای تحقق رسالت های تربیتی نظام آموزش و پرورش جستجو شود.
در این سال ها رویکردهای مختلفی در راستای تحقق رسالت ها و مأموریت های تربیتی و تشکیلات ساختاری آن ارائه شده است، که می توان از حذف «امور تربیتی» و پس از آن «احیاء معاونت پرورشی» را در این جهت دانست.
در حال حاضر هر چند فعالیت های امور تربیتی استمرار این فعالیت ها‌ست و تقویت نیز شده اما بررسی و شناخت وضع موجود نشانگر این است که در انجام مأموریت ها و برنامه های جاری یک سری موانع و ضعف ها در پیش رو وجود دارد که باید مورد مداقه و راهکارهای برون رفت از آن مورد کنکاش قرار گرفته و راهبردها ارائه شوند.
در یک بررسی نه چندان عمیق بر موانع و چالش های پیش روی امور تربیتی و فعالیت های مربیان به این نکته پی خواهیم برد که چالشها عمدتاً در سه حوزه : روشها، محتوا و اجتماع بیشتر خودنمایی می کنند.اساساً تربیت دینی طبیعتی تدریجی و پیچیده دارد. از این رو سوء روش و فهم، در ناکامی های مباحث تربیتی نقش مهمی دارند. شیوه های انتقال و پرورش استعدادهای درونی دانش آموز نباید یکنواخت و کلیشه ای باشد، لذا باید در شیوه ها و روش های تربیتی بازنگری و آن را روزآمد کرد. مربیان کم سواد و ناآگاه به روشهای نوین، موجب دلزدگی و خسارت دانش آموزان می شوند.
آمیخته کردن بیش از حد آموزش و تربیت دینی با غم و اندوه و اجبار یک روش نامناسب در این زمینه تلقی می گردد.
خرد و اندیشه و استدلال در ارائه مباحث دینی نقش ارزنده دارد. در این وادی نباید احساسات و عواطف بر عقل غلبه داشته باشد. در حیطه اجتماع نیز دانش آموزان تحت تأثیر خانواده یا محیط زندگی، رسانه های ارتباط جمعی (سمعی و بصری)، دوستان و همسالان تشکل های غیررسمی و … و نظایر آنها قرار دارند.
بنابراین به همان میزان که برنامه ریزی و توجه به گرایش جوانان به رفتارهای دینی و معنوی لازم و ضروری است ،آسیب شناسی فرآیند فعالیت های تربیتی مدارس نیز ضرورت دارد. چرا که شناسایی آفت هایی که در طول مسیر عملکرد مربیان ظاهر می شوند و ارائه راهکارها در رفع آنها، بهبود کارکرد نظام تربیتی جامعه را به دنبال خواهد داشت.
امروز در زمینه تربیت دانش آموزان با پرسش ها و ابهامات فراوان روبرو هستیم. جالب است بدانیم مبانی نظری اسلام حتی برای مربیان تربیتی ما روشن نشده است.واقعیت این است که ما در سه چهار قرن گذشته متناسب با زمان پیش نرفته ایم. در تولید نظر، تئوری پردازی و توسعه علوم و فنون پیشرفت چندانی نداشته ایم. در حال حاضر در تمام زمینه ها؛ علی الخصوص در حوزه فرهنگ و تعلیم و تربیت نظریات مشخص و نو ارائه و باز تولید نکرده ایم. ما اگر بخواهیم در این حوزه چالش های موجود را از سر راه برداریم به قول احیاگر عصر، سیدجمال الدین اسدآبادی: «عالمانه و مجدانه مبادی علوم و فنون و فرهنگ و تمدن جدید غرب را بشناسیم و کار را از آنجا آغاز کنیم وگرنه بدون فکر و اندیشه و تئوری روشن هر کاری کنیم تیر در تاریکی افکندن است».
بنابراین تدوین فلسفه تعلیم و تربیت دینی که با عصر جدید و روحیات نسل جوان امروزی سنخیت داشته باشد یک ضرورت است. شهید مطهری حدود نیم قرن پیش به روحانیت می گوید :
«… در هدایت و رهبری نسل قدیم که سطح فکرش پایین تر بود ما احتیاج داشتیم به یک طرز بیان و تبلیغ و یک جور کتاب ها، امّا امروز آن طرز بیان و آن طرز کتاب ها به درد نمی خورد، باید و لازم است رفرم و اصلاح عمیقی در این قسمت ها به عمل آید. باید با منطق روز و زبان روز و افکار روز آشنا شد و از همان راه به هدایت و رهبری مردم پرداخت.» (شهیدمطهری، ده گفتار، ص ۱۴۳). وجود نارسایی و ابهام در زوایای گوناگون نظام تربیتی ما کاملاً مشهود است. در دنیای امروز باید به پرسش های اساسی ذهن خود و جوانان پاسخ در خور داد، یعنی در واقع باید یک فلسفه تعلیم و تربیت رشد یافته تدوین کرد. شاید عقب افتادگی ها در عرصه نظام تربیتی و آسیب پذیری فرهنگی از همین نقطه سرچشمه گرفته باشد. چرا که چالش ها و آسیب ها در این زمینه؛ به اشکال مختلف هویداست:
در این باره به نظر می رسد بهترین راهکار این است که صاحب نظران و اندیشمندان حوزه آموزش و پرورش با کمک معلمان و مربیان با هره گیری از اعتقادات، قرآن و جهان بینی اسلامی و روایات معصومین (ع) فلسفه تعلیم و تربیت کارآمدی که پاسخگوی نیازهای روز دانش آموزان و مربیان باشد را تدوین نمایند.
امور تربیتی برای انجام رسالت و مأموریت های خود به ساختار و چارچوب مشخص، مورد توافق و راهبردی پویا نیاز دارد.
گرچه تغییر در ساختار و تشکیلات امور تربیتی پس از احیاء معاونت پرورشی آغاز شد و در واقع برای اثربخشی این ساختار یک مهندسی صورت گرفت اما برای مبنا قرار گرفتن در مدیریت و برنامه ریزی فعالیت های پرورشی کافی و وافی نبوده است. گواه این مدعا، عدم طراحی راهبردی مدون، برای تربیت دانش آموزان است. هنوز به پرسش ها در مورد چارچوب کاری معاونت پرورشی پاسخ داده نشده است، نمونه بارز آن چالش «برنامه درسی» است.
جایگاه تربیت دانش آموز در قالب برنامه درسی چگونه تعریف شده و آیا فعالیت های تربیتی دانش آموز صرفاً به ساعت پرورشی، غیردرسی، فوق برنامه است ؟ علیهذا، ساختار باید تلفیقی از آموزش و پرورش و مشارکت همه عوامل اثرگذار در بحث تربیت باشد.
امروز مربیان تربیتی نمی دانند که چه رویکردی برای اجرای برنامه های متزلزل و غیرعلمی و فی البداهه تربیتی انتخاب کنند؟ آیا برنامه ریزی های فعلی می تواند به تعمیق اهداف تربیتی کمک کند؟ آیا ساختار تربیتی مدرسه با مأموریت های آموزش و پرورش به ویژه حوزه پرورشی همخوانی و تناسب دارد؟ مدیریت و برنامه ریزی ها چه اندازه بین مأموریت های تربیتی و سایر بخش های آموزش و پرورش پیوند هم افزایی ایجاد نموده است؟
یا این که مدیریت ها و برنامه ریزی ها براساس سلیقه ها و نظرات هر چند غیرکارشناسی رؤسای ادارات آموزش و پرورش بوده است؟ آیا در این زمینه با معاونین و مربیان پرورشی تبادل نظر صورت می گیرد؟…
بنابراین برآیند این استراتژی ها موجب کاهش اثربخشی و کارآیی تربیتی مدارس شده است و هرگز پاسخگوی نیازها و تحولات روزافزون تربیتی و فرهنگی دانش آموزان نخواهد بود. امور تربیتی یک نهاد فرهنگی تلقی می شود و باید همواره مورد ارزیابی قرار گیرد تا اثربخشی آن ارتقا یابد. آسیب شناسی وضعیت موجود می تواند شکاف های نظری سازمانی و تجربی را سامان داده و با تجزیه و تحلیل مبانی نظری و راهبردی، کارکردهای امور تربیتی را متناسب با مأموریت ها و چشم اندازهای آینده تهیه و ترسیم نماید .
تداخل مأموریت ها و برنامه ها، مدیریت و نظارت بر نیروهای انسانی و همینطور برنامه ها در مدارس را با مشکل مواجه ساخته است. معیارها و شاخص های مناسب برای تحلیل و ارزیابی وضعیت تربیتی دانش آموزان برای سنجش کارکرد تربیتی مدارس در دست نیست.