كوانتوم به معنی ذره در حال حركت و با گرایشهای احتمالی است و اینكه نظم از بی نظمی حاصل می آید؛ و رابطه های ساده یك علتی جای خود را به روابط چند علتی، پیچیده و در هم تنیده می دهد. ادراك های انسان بشدت ذهنی است و تفكر خلاق نیازمند استفاده از توانمندیهای الهامی و اشراقی است. این گفتمان درونی ماست كه احساسات ما را شكل می دهد.پیام كوانتوم این است كه كل اجزای جهان و از جمله انسانها هستی ها یا موجوداتی پویا، آگاه، و مرتبط با هم هستند.

پارادايم و نظریه كوانتومي در مديريت، سعي دارد تـا مفـاهيم و اصـول تئـوري كوانتـوم را ، بـه منزلـه رهنمودي جهت توصيف و تبيين پديدههاي سازماني و حل مسائل مديريتي، مـورد اسـتفاده قـراردهد. پارادايم كوانتومي ،مدلهايي را معرفي ميكند كه مـي تـوان از آنهـا در جنبـه هـاي مختلـف سازمان و مديريت، بهره گرفت (لينچ و ككس ،2003، صص 76-65).مديريت كوانتومي و شيوه مقابل آن يعني مـديريت نيوتـوني ،هريـك از مشخصـات متفـاوتي برخوردارند.

قرن بیستم با طرح نظریه نسبیت "انیشتین" و پس از او بوسیله شاگردش "هایزنبرگ" كه به نظریه كوانتوم معروف شد، با نحوه تفكر نیوتونی وداع گفت؛ اگرچه حتی هنوز هم بسیاری از افراد در همه رده ها سخت به نوع تفكر مطلق و قطعی چسبیده اند. تاثیر رویكرد كوانتوم علاوه بر حوزه هایی همچون رایانه ها، اینترنت، انرژی های هسته ای و غیره، بر علوم انسانی و بویژه مدیریت نیز شگرف بوده است. از جمله رویكرد ماشینی به انسان كه بر تفكر قطعی از او استوار بود با ابزارهای كلاسیك مانند برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت و كنترل انجام می گرفت به تدریج جای خود را به مدل رهبری می سپارد كه بر نفوذ، راهنمایی، جهت دادن، به جریان انداختن، عمل و باور اتكاء دارد. مطابق رویكرد كوانتومی به مدیریت، مدیران برای افزایش اثربخشی عملكرد خویش نیازمند رویكرد جدیدی به انسان، فرایندها، و اشیا هستند؛ كه به جنبه های ذهنی، غیرمنطقی، و بی نظمی رفتار خود و زیر دستانشان مربوط می شود. كوانتوم چیست؟ درك آن چه اثری بر برداشت ما از جهان درون و پیرامون ما می گذارد؟ كوانتوم چه مهارت هایی را برای مدیران به ارمغان می آورد؟ آیا می توان بین این رویكرد و رویكردهای دیگر بشر به هستی از جمله رویكردهای عرفانی، مشابهت ها یا حتی ملازمت هایی یافت؟ در مقاله ای كه این نوشته از آن بر گرفته شده است به برخی از این پرسش ها پاسخ داده شده است.

دست آوردهاي نوين بشر در تبيين پديده هاي پيچيده با جهـش هـا يي همـراه بـوده كـه بخـش عمده اي از آن بر مفاهيم فيزيك كوانتوم مبتني است. در شكل گيـري فيزيـك كوانتـوم ، تحقيقـات انيشتن داراي جايگاه ويژهاي است. تحقيقات او نشان داد در محدوده هـاي بسـيار كوچـك (زيـراتمي) و خيلي بزرگ (كيهاني)، قوانين نيوتون بـی اعتبـار و باطـل اسـت. طـی دهـه 1920 ايـن كشف، شاخه جديدي از فيزيك را پايه گذاري كـرد كـه مكان يـك كوانتـومي ناميـده شـد . در ايـن شاخه از فيزيك، كه موضوع آن مطالعه حركات ذرات زيراتمي اسـت ، ايـن بـاور وجـود دارد كـه پديده هاي زير اتمي را نميتوان تنها به عنوان موج يا ذره طبقـه بنـدي كـرد، بلكـه بايـد بـه عنـوان چيزهايي در نظر گرفت كه همواره به نوعي قادرند هر دو باشند.يعنـي هـم حالـت ذره اي و هـم حالت موج گونه داشته باشد. اين چيزها كه ماده اوليه جهان محسوب ميشوند كوانتـا و جمـع آن كوانتوم ناميده شدند .(شلتون ،1999، صص 3ـ 1).تئوري كوانتوم، در نتيجه تلاشهـاي علمـي نظريـه پـرداز ان بزرگـي ماننـد ورنـر هـايزنبرگ ، ماكس پلانك ، نيلس بور و اروين شردوينگر ، توسعه يافت. با تولد فيزيـك كوانتـوم و بـا ورودعلم به دنياي درون اتم، پديدههايي كشف و تبيين شدند كه موجب تغيير نگرش انسان نسـبت بـهبسياري از موضوعات گرديد و توصيف ماشينوار جهان جاي خود را بـه توصـيف آن بـه عنـوانعالمي زنده، آگاه و غيرقابل پيشبيني داد.

نظریه کوانتومی یکی از استعاره های جدید مدیریتی است که در آن دو بحث صلاحیت و نفوذ بسیار اهمیت دارد.هدف از مدیریت کوانتومی افزایش میزان اثر بخشی و توان مدیران و کارکنان سازمان است.راهبرد های که بدین منظور در مدیریت کوانتومی استفاده می شود شامل تشکیل گروه های خود گردان،ارائه بازخورد وسیع به مدیران و کارکنان که باعث پیشگیری از اشتباهات هزینه زا برای سازمان شود و افزایش میزان یادگیری در سازمان است.گسترش نفوذ علمي فيزيك كوانتوم و قابليت آن در تبيين بسياري از پديـده هـاي نـاملموس وپيچيده موجب شد تا مفاهيم تئوري كوانتوم، در قالـب پـاراديمي نـو ين در علـم مـد يريت، مـورداستفاده قرار گيرد. اين پارادايم، ضمن برخـوردار ي از قابليـت تبيـين بسـياري از مفـاهيم پيچيـ ده سازماني ،چشم انداز جديدي، به روي علم سازمان و مديريت، گشـوده اسـت. نظریه كوانتـومي در مديريت، سعي دارد تا قوانين، مفاهيم و اصول تئوري كوانتوم را در قالب استعاره و رهنمود، جهت حل مسائل مديريتي و توصيف و تبيين پديده هاي سـازماني ،مـورد اسـتفاده قـراردهد. نظریه كوانتومي، استعاره ها و روشهاي ارزشمندي ارائه مـي دهـد كـه مـي تواننـد در دوران كنوني، پژوهشهاي مديريت را به چالش بكشند؛ ليكن كاربرد اين پارادايم در مديريت، صـرفا بـه مباحث پژوهشي و نظري محـدود نيسـت . هـم اكنـون روشهـا ي منبعـث از تئـوري كوانتـوم ، در مباحث آشناي مديريت، همچون ارزيابي عملكرد و بودجه بندي به كار گرفتـه مـي شـود (اورمـن،1996، صص 89-75).

مدل مهارت های كوانتومی در مدیریت

1- نگاه كوانتومی: توانایی دیدن هدفمند. باور به اینكه جهان ما تابعی از باورها و پیشداشته های درونی خود ماست. اگر مدیران مقصودها و منظورهای خود را تغییر دهند با دنیاهای دیگری سر و كار خواهند داشت؛ و می توانند به شیوه دیگری عمل كنند. گویی بیان این منظور است كه "پیش چشمت داشتی شیشه كبود زین سبب عالم كبودت می نمود". فرصت ها در تصویرهایی نهفته اند كه مدیران از كاركنان، تحولات و امور دارند. مدیران با این مهارت باید درون خود و نیت هایشان را با تكنیك های خاصی بپالایند تا محیط خود را بهتر درك كرده و روندهای به ظاهر پنهان آنها را كشف كنند، و از پیله های فكری خود خلاص شوند.

2- تفكر كوانتومی: توانایی تفكر به شیوه متناقض. حركت جهان و اشیاء به شیوه ای متناقض و متعارض، و با جهش های ناگهانی و كاملاً پیش بینی ناپذیر همراه است، بطوری كه كه امور واقع در سطح كلان غیر منطقی و نا محتمل به نظر می رسد. مغز انسان در طول قرن ها به تفكر سیاه یا سفید و خطی عادت كرده است، حال آنكه یك تغییر كوچك ممكن است تحولات عظیم به دنبال داشته باشد. چیزهای به ظاهر نا مرتبط با یك تصویر شهودی از نیمكره مغز می تواند منشاء ابتكارات بزرگ باشد. خلاقیت ها گاه از متناقض و متعارض دیدن ها ناشی می شوند.

3- احساس كوانتومی: توانایی احساس زنده و توانبخش. انرژی انسان و جهان هر دو از یك جنس است، و قلب انسان كانون این انرژی است كه قدرت می آفریند؛ و بسیار به افكار و عواطف ما بستگی دارد. عواطف منفی (از جمله: نا امیدی، ترس، خشم، لجاجت، و استرس) همبستگی امواج الكترو مغناطیس قلب و انرژی آن را كاهش و عواطف مثبت (از جمله: عشق، اشتیاق، غمخواری، و قدرشناسی) همبستگی امواج الكترو مغناطیس قلب و انرژی آن را افزایش می دهند. این مهارت مدیران را قادر می سازد از درون احساس خوب داشته باشند – علی رغم آنكه در بیرون چه بگذرد. به آنها امكان می دهد در ضعف ها، قوت ببینند، و در تهدیدها فرصت؛ و شور و شوق، و شادابی برای سازمانشان به ارمغان آورند.

4- شناخت كوانتومی: توانایی شناخت شهودی. جهان میدان انرژی است و بستر تمام اشیاء؛ این بستر همه جا حاضر و بی پایان است. جهان سراسر آگاه است و میدان اطلاعات. كسب آگاهی فرایندی خطی نیست، حالتی شهودی دارد و ظرفیت آن بی نهایت است. با جمع آوری صرف اطلاعات نمی توان از قطعیت كاست. قطعیت به غفلت می انجامد. كسی كه قطعی است از توجه كردن باز می ماند.

5- عمل كوانتومی: توانایی عمل پاسخگویانه. عمل كوانتومی بر اصل جدا ناپذیری استوار است، كه مطابق آن تغییر در هر جزء سریع به تغییر در اجزاء دیگر منجر می شود. در واقع تمام اجزاء هستی زمانی پیش از انفجار بزرگ در كنار هم بوده اند. لذا بر یك دیگر تاثیر گذارند. مدیر با این مهارت، اعمال مسؤلانه ای انجام می دهد كه بر همه افراد و آینده نیز تاثیر می نهد. محبت و همدردی بصورت غیر محلی و غیر زمانی احساس ما بودن را پدید می آورد. اعمال انسان به علت همبسته بودن جهان و برگشت نتایج آن به خودش مسؤلانه تر می شود.

6- اعتماد كوانتومی: توانایی اعتماد به جریان زندگی. این مهارت ریشه در بی نظمی دارد و اینكه عدم تعادل لازمه تكامل سیستم است. بدون بی نظمی و برابری در مبارزه برای تغییر، زندگی دچار ركود می شود و میرندگی در پی آن است. بی نظمی ها مطابق اصل نظم دهنده ی نا مشهود نظم می گیرند. اعتماد كوانتومی در واقع اعتماد به فرایندهای طبیعی زندگی است؛ و از دستكاری منِ غیر لازم مدیر در امور جلوگیری می كند." سازمان های بی شكل" حاصل این فرایند است.