موتور جستجوی پیشرفته مقالات و تحقیقات و ...

تحویل در محیط ورد : word
عنوان :

عنوان سفارش :
تعداد صفحه :
قیمت :
تومان
  • مقدمه
  • با توجه به اینک رضی یک فقیه برجسته و آشنا به ظرایف علوم اسلامی است ولی اشعار خود را مرکب اندیشه های علمی و ادبی و مباحث فلسفی قرارداده و برای بیان مقاصد وتشریح مسائل علمی و عملی بهره های فراوان از آن برده است و در هر جائی که نیاز بوده به طرح مباحث اخلاقی و مبانی فلسفی انسان شناسی و معادشناسی پرداخته است. سبک منحصربه فرد او در هجویات نمونه ی بازر اخلاق اسلامی است. و یا غزلهای عاری از وصف« می» و توصیف نوازندگان و خوانندگان زیباروی، حاکی از محتوای مکتب و تعالیم عرفانی وی است. وی با تأسیس اولین دانشگاه مدرن علوم اسلامی و تربیت شاگردان فاضل و فقهای نامداری چون شیخ طوسی(ره) و نگارش و گردآوری کتاب گوهربار « نهج البلاغه» تأثیر انکارناپذیری بر ادبیات جهان اسلام و عرب و ادبای پس از خود برجای گذاشت. لذا او با این اقدام خدمت ارزنده ای به جهان ادبیات و علم و اندیشه ی بشری نمود.

    روزگار وصف و غنچه های پیوند:

    رضی در دوره ای از مجاهدات و تلاشهایش احساس کرد که سنگرش خالی از همرزم است و کسی نیست که غمخوار او و انیس تنهایش باشد و لذا همانند دیگران دست به انتخاب زد ولی اینکه کی، کجا، و چگونه مشخص نیست هیچیک از مورخین درباره تاریخ ازدواج وی سخن قطعی نگفته اند ولی می توان حدس زد که بخاطر منصب نقابت یعنی بیش از سال 380 ه. ازدواج کرده است.درباره ی همسر سید نیز منابع اطلاعات دقیقی در اختیار نمی دهند ولی چنین برمی آید که سید با دختر ابوالحسن محمدتقی سابسی ازدواج کرده که وی در زمان عزل ابواحمد موسوی مدتی بعنوان نقیب مسئولیت علویان را بعهده داشت.رضی بعد از این ازدواج به فکر تجدید فراش افتاد و لذا دوباربه خواستگاری رفت ولی به عللی ازدواج سرنگرفت. البته ازدواج های اخیر سیدرضی ازدواج سیاسی محسوب می شود. بار اول به خواستگاری دختر ابونصر شاپوربن اردشیر وزیر بهاءالدوله رفت که تاریخ آن به سال 386 ه یعنی پیش از وفات ابواسحاق صابی برمی گردد که ثبت عقد ازدواج توسط وی انجام شده بود. بار دوم به خواستگاری دختر أبوعلی حسن بن محمدبن اسماعیل موفق وزیر بهاءالدوله رفت.« ازنسل رضی کسی را جز عرفان که متولد سال 400 ه نمی شناسم» رضی به روایت مورخین فقط همین یک فرزند را داشته است و لذا او را به نام وکنیه ی جدش نامید و مردم نیز او را« ابواحمد طاهر ذوالمناقب» می شناختند و حتی همان احترام را نیز برای وی قائل بودند. او بخاطر لیاقت وشرافت خانوادگی برخی از مسئولیتهای مهم را نیز بعهده گرفت که از جمله مقام و منصب نقابت را پس از وفات عمویش سید مرتضی گردید. و علاوه بر آن همانند کارهای اجتماعی بزرگی را انجام می داد که نشان از نفوذ و قدرت و هیبت و شوکت اوست. و اما رضی همانطور که بیان کردیم فقط تنها همین پسر را داشته است و« هیچ فرزند دختری نداشته و نمی شناسیم»

    نقد وبررسی دیوان سیدرضی(ره)

    دیوان رضی شعر پیوند گره خورده عاطفه و تخیل است که الفاظ آهنگین و موسیقایی مرکب و زبان آن است. شعر یکی از ابزارهای مهم، جهت نشان دادن اندیشه ها و ذوق و سلیقه هاست که در قالبی زیبا با آهنگی شیوا بیانی گیرا و همه فهم گفته می شود و گاهی تأثیرات یک بیت از صدها ساعت سخنرانی و چندین جلد کتاب در شنونده های مستعد بیشتر است؛ و کسانی که از سلیقه های لطیف وذوق شعری برخوردار هستند می توانند برای القای تفکرات و تخیلات و خواسته های درونی خود موضوعات گوناگونی از قبیل، حمد و ستایش، مدح و ستایش، جنگ و حماسه، عشق و عاشقی،زیبائی و سرمستی، هجران و وصال، سوختن و ساختن، گستره ی صحراها و دامنه ی کوهها، خلوت و تارکی شبها، ستارگان درخشنده و مهتابها و سینه ی سوخته ی فرهادها وفریاد جنون مجنونها وسنگدلی لیلی ها و لطافت گلها و پروانه ها ... را موضوع سخن قرار دهند و هنرها آفرینند. ولی در ورای همه این مسائل، مهمترین موضوعی که شاعر در پی آن است هدف و غایت اوست؛ اگر هدفش رنگ خدایی و عشق الهی داشته باشد و جهت دار و تعهدآور باشد سروده اش با ارزش و ستودنی است ولی اگر انعکاس دهنده ارزشهای واقع و انسانی نباشد چیزی جز کلمات موزون و مفاهیم بی ارزش نخواهد بود و لذا قدرت تخریب و و انحراف آن نیز بیش از پیش خواهد شد. به همین خاطر بسیاری از عالمان بزرگ و با تقوا و اندیشمندان و متفکران تیزبین در طول تاریخ بشر برای بیان و نشر حقائق و دعوت خلایق از ابزار کارساز و متحول کننده قدرتمند شعر بهره های فراوان برده اند و توانسته اند در قالب اشعار دلنشین اهداف و خواسته های خود را بیان کنند. سید شاعر ما هم از این قافله عقب نمانده بلکه چنانکه خواهیم دید یکی از صاحب منصبان صدرنشین عالم فصاحت و بلاغت است که ازدرکی بسیار قوی و صحیح و ذوق سلیم و قدرتی عظیم برخودار بود. زمانی شروع به نظم اشعار نمود که به قول ثعالبی و بزرگان تاریخ ادل کمتر از ده سال داشت که اولین چکامه اش را در مدح و ستایش نیاکان و بیان اصالت خانوادگی اش روانه عالم ادبیات نمود که تعجب همگان را برآشفت. وی در طول زندگی سرشار از غرور و افتخار خود همواره با زبان شعر مأنوس بود و لذت برای پروراندن ذوق و قریحه شعری اهمیت بسزایی می داد. و در اثر این مداومت بود که در اندک مدتی، لطافت اشعارش بر نسیم دلنواز سحری سبقت وآوازه بلند او آفاق را فرا گرفت. شریف رضی در میان سرایندگان چیره دست عرب زبان، چنان ماهرانه و ادیبانه قدم به میدان گذاشت که گوی سبقت از همگان ربود و لقب« اشعر قریش» و« اشعرعرب»( سرآمد شعرای قریش وعرب) را بخود اختصاص می داد ونقادان اد و عیاران سخن هرکدام بنوعی زبان به مدح و تمجید او گشودند. سیدرضی از آن جهت دارای اهمیت است که در عصر طلایی مسلمین یعنی قرن چهارم و آغاز قرن پنجم در میان آن همه شاعر و ادیب قدرتمند عرب همانند خورشید تابناک درخشیده است و مهمتر از آن ویژگیهای خاص و منحصر به فرد اشعار و شخصیت سیدرضی است که باعث شده او و دیوانش را از دیگران ممتاز گرداند که بطور خلاصه عبارتند از:

    1 – سیدرضی هرگز از ذوق هنری خود برای رسیدن به جاه و مقام و مال و منال استفاده نکرد. وی برخلاف عرف شاعران معاصرش از قریحه شعری خود ارتزاق و یا کسب شخصیت نکرد بلکه به شعر وشاعری جهت داد و هدف بخشید. صاحب بن عباد وزیر دانشمند و شعرشناس مشهور بارها بر اشعار« متنبی» شاعر بلندآوازه عرب که شهرت جهانی دارد خرده می گرفت و ایراد و اشکال می تراشید با این حال چنان شیفته ی اشعار نغز سیدرضی شده بود که شخصی را مأمور ساخت که به بغداد برود و سروده های شریف رضی را برایش استنساخ و رونویسی نماید.
    2- او همیشه عفت کلام را حفظ می کرد وکلمه ای به دور از نزاکت نمی گفت:« شریف رضی شعر هجی مانند اشعار هجو شاعران دیگر که مملو از سخنان زشت و الفاظ رکیک است ندارد...وچنانچه در اشعار وی هجوی یافت نشود عاری از واژه های ناپسند است.
    3- عظمت روحی و طهارت درونی او را از سرودن نوعی غزل( غزل مذکر) و حتی سایر انواع غزل که پرده دری ویاوه گویی و هرزگی بود باز می داشت. این نوع غزل که به مقام و شرافت وی طمه می زد هیچگاه با شاعری اوسرسازگاری نداشته است. با اینکه یکی از ویژگیهای بارز این دوره الفاظ رکیک، توصیف شراب، گستاخی و پرده دری بوده است.
    4- دوره ای که« می و شراب» روح جامعه و خدای شاعران غزل بود خوشبختانه سید بخاطر عفت و تقوی و موقعیت دینی و مذهبی و اجتماعی نه ساقی دیده و نه دستش جامی. او که خود سرمست« می باقی» بود کراهت داشت که بخاطر هتک خرمت« می» سخن از باده و باده نوشی گوید و لذا دیوانش پاک و عاری از می غمباره و نفرت انگیز است؛ و تنها چند بیت و آن هم در پاسخ به سئوالی که از او کرده بودند برای اینکه سئوال کننده دلش نشکند که دل شکستن کمتر از باده نوشی نیست چند بیتی را به آن اختصاص می دهد ولی چنان توصیف می کند که اگر کسی او را نشناسد گمان می کند که« پیر میکده» است.
    5-توصیف دقیق او از برخی حوادث تاریخ چون عاشورای امام حسین علیه السلام که مطابق مستندات تاریخی صحیح است اشعار و قصاید او را در قالب یک کتاب معتبر و قابل استناد تاریخی درآورده است.
    6- اشعار سید در حقیقت بیان واقعیات است. او در اظهار حقیقت از هیچکس و هیچ مقامی ابا و ترسی نداشت و از جسارت بالایی برخوردار بود که در سن هفده سالگی خطاب به خلیفه خواسته اش را اظهار می دارد که از او بخشهای بزرگ(مکرمات) نمی خواهد. و یا در قصیده« عطفاً امیرالمؤمنین بأتنا فی دوحه العلیاء لا نتفرق» صراحتاً خواسته ی درونی اش که مقام خلافت بود را بیان می کند و هیچ واهمه ای هم ندارد.
    7- بخاطر جسارت و قدرت ذاتی و شرافت خانوادگی هیچگاه از کسی چاپلوسی و تملق گویی نکرد و سروده هایش را از این آفت زشت تا آخر عمر حفظ نمود.
    8- وقتی که به مدح خلفاء می پرداخت فقط به خاطر رابطه ی قلبی و احساس دورنی اش بود و لذا می بینیم که حتی بعد از مرگ آنان هم که بعضی برکنار شده و یا منفور واقع شده بودند دست از مدح و تمجید آنان برنمی دارد که همین دلیل استوار بر صدق مدعاست.و رعایت این خصوصیات والا و ارزشمند باعث گردید که شعر سیدرضی بعنوان شعر متعهد و هدف دار و جهت بخش مطرح باشد.درمیان آثار ادبی سیدرضی دیوان او جایگاه ویژه ای در عالم ادب دارد که تمام ادبا و نقادان معاصر و بعتی را شگفت زده و متحیر ساخته است تا حدی که صاحب بن عباد متوفی 385 ه شخصی را برای رونویسی دیوانش به بغداد می فرستد و تقیه دختر خلیفه فاطمی سیف الدوله حمدانی متوفی 399 ه نیز شخصی را مأمور می کند و برای استنساخ و رونویسی دیوان رضی به بغداد روانه می کند تمامی این مستندات حاکی از آن است که کل دیوان در زمان حیات رضی گردآوری شده و علاوه بر آن بیشتر قصاید تاریخ مشخص و معین زمان نظم را دارا هستند که خود سیدرضی آنها را تاریخ گذاری کرده است و احتمال بسیار قوی این کار از ابتکارات رضی باشد. صاحب الغدیر معتقد است که رضی خودش دیوان را جمع کرده و کار جمع آوری او همانند شیوه بردارش سیدمرتضی براساس سالهای متوالی نظم می باشد. و حتی گاهی مطالبی که در اثناء جمع آوری به ذهنش خطور می کرد به خط خودش در حاشیه ی دیوان یادداشت می کرد و عبارات و یا ابیاتی که نیاز به تصحیح داشت را اصلاح و بازآفرینی می کرد این شیوه در تمام دوره عمرش ادامه داشت و آ خرین قصیده ای که تاریخ گذاری کرد مرثیه ای است که در سوگ درویش احمدبن علی السبتی متوفای ماه شعبان سال 405 ه است که چندماه پس از آن در محرم سال 406 ه دارفانی را وداع کرد. دیوان پرگوهر سیدرضی« در چهار جلد تدوین یافته است.» که هم اشعارش نسبت به دیگران بیشتر است وهم تمام سروده هایش در اوج فصاحت و بلاغت و متانت است.« شاعرانی ک عالی سروده اند کم سروده اند و اشخاصی که بیشتر سروده اند اشعارشان عالی نیست. تنها کسی که هم فراوان و هم عالی سروده است سیدرضی است.» بعد ازوفات سیدرضی فرزند شعر و ادب پسر رضی عونان بن شریف رضی اقدامات ادبی پدر را ارج نهاد و میراث ادبی او را پاس داشت و اقدام به جمع آوری دست نوشته های پدر که در حقیقت چرک نویس بود نمود و به اشعار پدرش افزود؛ و بعد از او ابوحکیم الخبری پا به عرصه گذاشت و همه ی آن برگه ها را گرفت و ابیاتی را که خودش پیدا کرده بود نیز به آنها اضافه کرد و تمامی آنها را در قالب بابی مستقل به دیوان افزود و به نام« باب الزیادات» نامگذاری کرد که مجموع ابیاتش(935) بیت می باشد. بیشتر اشعار این باب، شعرهای تک بیت متفرقه و قطعه های کوچک است.از میان دیوانهای موجود به گواه صاحب نظران بهترین مجموعه گردآوری شده برای ابوحکیم الخبری است. الخبری در مرتب نمودن دیوان براساس موضوع و اغراض عمل نموده که حتی بابی بعنوان«مدح» و بابی د رافتخا شکوی و گلایه مراثی و سوگنامه ها و فنون متنوع ادبی گشود و قصاید را در قالب آنها مرتب نمود. و ترتیب قصاید در هر باب براساس حروف الفبا صورت گرفته و در باب زیادات ابیات متعدد را برحسب قافیه مرتب ساخت.

    الف: نسخه های دیوان در کتابخانه های ایران و جهان:

    دست نوشته های دیوان رضی در حد خودش کم نیست و در اکثر کتابخانه های معتبر جهان نسخه ای از آن یافت می شود وبه این خاطر بروکلمان و محقق دیوان عبدالفتاح الحلوهر کدام نسخه های خطی و چاپی قدیمی و معتبر ا در کتابخانه های جهان شناسایی کرده و همراه شماره ی آن بطور کامل ثبت کرده اند که عبارتند از:

      شروح یا نگاره هایی بر دیوان:
  • 1- ( شرح دیوان الشریف الرضی) تألیف شیخ محمدمحی الدین عبدالحمید که فقط جلد اول دیوان تا پایان قافیه( باء) است که به همت چاپخانه( داراحیاء الکتب العربیه) در 429 صفحه و در سال 1949 م در قاهره به چاپ رسید.
  • 2- دیوان شریف الرضی با شرح و تحقیق استاد کامل سلیمان در دو کتابچه 175 و 159 صفحه ای که در بخش قافیه ی( حاء) به پایان می رسد این دو جلد توسط چاپخانه دارالفکر بیروت در سال 1956 م. منتشر شده است.
  • 5- شرح دیوان رضی توسط استاد گرانقدر و محقق توانا استاد عبدالفتاح الحلو از روی نسخه ابوحکیم الخبری است که درسال 1977 م. توسط چاپخانه( دارالطلیعه ی) پاریس منتشر شد. این چاپ در 382 صفحه است که در یک جلد و تا پایان قافیه( دال) باب مدیح شرح شده است. در بخش اول این کتاب نوسینده ی عالیقدر یک مقدمه ی بسیار دقیق و عالمانه درباره زندگی سیدرضی با تمام جزئیات تاریخی مستند و در 178 صفحه تألیف کرده است که در خیلی از مراحل کار مورد استفاده حقیر قرار گرفته است.
  • اغراض و موضوعات موجود در دیوان:

    تقریباً موضوع اشعار در بین اکثر شاعران مشترک است ولی گاهی شاعری به تناسب ذوق و سلیقه ی فردی خود در یکی از زمینه های موضوعات شعری، شکوفائی چشمگیری می یابد که بیشتر هم به همان موضوع شناخته می شود. مانند هاشمیات کمیت و صفیات تحبری، خمریات ابی نواس و امثال آن که شاعر پرآوازه ی ما هم دراین عرصه به حجازیاتش می نازد.

  • ولی باید گفت که موضوعات دیوان رضی به تناسب مقدار قصاید آن به ترتیب ذیل می باشد:
    1. 1- مدایح که قسمت اعظم دیوان را به خود اختصاص داده است و قصیده ی مدیحیه غالباٌ جزء طولانی ترین قصاید دیوان بشمار می رود.
      2- رثاء سوگنام ها که در نوع خود جزء سوزناک ترین مراثی بشمار می رود که به همین جهت رضی را به« النائحة التلکی» نامیده اند.
      3- فخر و حماسه که هرچند به پای اشعار مثبی نمی رسد ولی فخریات او برخواسته از افتخارات واقعی شخصی و خانوادگی است که همین افتخارات و شایستگی باعث گردید که روح امید و آرمان طلبی سید روزبروز افزونتر گردد.
      4- غزلیات و حجازیات یا همان ترانه های سرزمین یار که شهرت جهانی یافته و نام رضی را برتر از تمام غزل سرایان دوران تاریخ ادبیات عرب قرار داده که به حق عنوان« رائه العفاف» زیبنده اوست.
      5- وصف: هرچند وصفهای رضی خیلی اندک است و به پای وصاف معروف عرب( تجری) نمی رسد ولی با توجه به موضوع آنها درخور توجه است.
      6- هجویات: رضی با اینکه عالم دین و عارف الهی بود ولی در مواقعی برای اصلاح اخلاق فاسد یا اعمال ناهنجار افراد، از این سلاح گزنده استفاده می نمود و در حقیقت قصد او از گفتن هجویه ها، منکوب کردن اشخاص نبود، بلکه می خواست با این روش که دو روش اصلاح گرانه در قالب هجو بود مانع رفتار ناپسند اشخاص بشود.
      7- پند و اندرز یا حکمتهای رضی: کمتر قصیده ای از در دیوان رضی می توان یافت که بازتاب شخصیت حکیمانه ی او نباش و لذا هرجا که فرصت را مناسب می دید برای مخاطبین درهای حکمت هدیه می کرد؛ حکمتهای رضی شایسته ی آن است که بطور جامع مورد بررسی قرار گیرد ویا درقالب پایان نامه مورد ارزیابی و بررسی کلی انجام پذیرد.

  • مدایح
  • با اندک تأملی در دیوان براحتی می توان دریافت که بخش اعظمی از آن را مدایح و تهانی به خود اختصاص می دهد و مدیحه در دیوان او از جایگاه والایی برخوردار است تا حدی که یک سوم کل دیوان را به خود اختصاص داده است و سایر اغراض شعری چون، مرثیه ی فخر، غزل، شکوی پس از آن قرار دارند. عمده تری دلیل آن( کثرت مدایح) ارتباط نزدیک او به ارکان قدرت و سلطه است که رابطه نزدیکی با خلفای عباسی و پادشاهان آل بویه داشت. خلفاء و پادشاهان نیز در انتشار فضایل و مناقب و محاسن خود دائماً با همدیگر رقابت داشتند و برای اینکار در جذب شعرا و ادباء که زبان رسمی و با نفوذی بودند تلاش می کردندو در حمایت از آنان از هیچ چیزی دریغ نمی کردند و بخشش ها وصله های زیادی بود که به جیب شاعران سرازیر می شود. در این شرایط هرچند که شریف رضی هیچ چشمداشتی به هدایای آنان نداشت ولی بخاطر موقعیت عالی وارتباط تناتنگ و حتی دوستانه ی او و جریانات و تحولات سیاسی و تغییر و دگرگونیهای اوضاع اجتماعی وساختار قدرت، ناگزیر به ستایش آنان می پرداخت. رضی حتی گاهی از اشعار خود برای نزدیک شدن به آنان نیز استفاده می کرد که بدنبال آن مصلحت بزرگی نهفته بود که به نفع جامعه و مردم بود و گاهی هم برای بیمه شدن از تصمیمات عجولانه و یا غرض ورزانه آنان تصمیم به ستایش آنها می گرفت. بنابراین مدح رضی در حد ممدوحانش بوده و چیزی فراتر از آن نیست و معمولاً مواردی را در مدح می آورد که ممدوح آراسته به آن خصلت باش و ممدوح را تا جایی بالا می برد که مستحق آن است واگر هم چیزی فراتر از شأن آنان گفته باشد از روی تکلف بوده و خلاف میل باطنی اوست.

  • مجری کارهای پژوهشی عمومی، علمی پژوهشی و مروری
  • کارهای آماری و تجزیه و تحلیل داده
  • تحلیل کمی و کیفی
  • انجام کلیه خدمات نگارش، ترجمه تخصصی ، ویرایش مقاله ها و پایان نامه ها
  • انجام رفرنس نویسی استاندارد با نرم افزار EndNote
  • آماده سازی پاورپوینت مربوط به ارائه در جلسات و همایشها
  • Tel : 09385735506 - 09118370377
    Email : tahghighnet@yahoo.com
    Telegram : @tahghighnet
    Instagram : tahghighnetinsta
    www.tahghigh.net
    2024 - 2007