

مدرسه مکان آموزشی است که برای آموزش دانش آموزان تحت رهبری معلمان طراحی شده است. در زبان امروزی به مکانهای آموزشی پائینتر از سطح آموزش عالی که، آموزش عمومی در آنها صورت میگیرد، گفته میشود. اکثر کشورها سیستم آموزشی خاصی دارند، که طبق این سیستم شرکت در مدارس اجباری میباشد. نام مدارس در کشورهای مختلف متفاوت است که عموما شامل مدارس ابتدایی برای کودکان و راهنمایی برای نوجوانانی که تحصیلات ابتدایی را با موفقیت پشت سر گذاشتهاند، میشود. در ایران مدرسهها در سه گروه دبستان، راهنمایی و دبیرستان (هنرستانها، از نظر مقطع، برابر با دبیرستانها هستند) هستند. در مدرسه کسانی هستند که مسئولیتهایی را بر عهده دارند مانند مدیر که ریاست مدرسه را بر عهده دارد و معاونهای آموزشی، تربیتی (پرورشی)، فناوری و آموزگاران. مدرسه زیر نظر ادارهٔ اموزش و پرورش هر شهر اداره میشود. بجز این مدارس دانش آموزان میتوانند برای یادگیری به مراکز دیگری قبل یا بعد از تحصیلات ابتدایی و راهنمایی مراجعه کنند. کودکستانها و مهدکودکها که قبل از مدارس ابتدایی هستند برای کودکان بسیار کوچک (عموما بین ۳ تا ۵ سال) مورد استفاده قرار میگیرند. بعد از مدارس راهنمایی و دبیرستان دانش آموزان به دانشگاه برای تحصیلات عالی میروند. همچنین مدارس غیر انتفاعی وجود دارند که زمانی ساخته میشوند که دولت نمیتواند از تحصیلات (رشته) خاص پشتیبانی کند یا وسایل آزمایشگاهی مناسبی را در اختیار دانش آموزان قرار نمیدهد. اولین مدرسه در تاریخ مدرن ایران، مدرسه دارالفنون بود که میرزا تقی خان امیر کبیر آن را در زمان ناصرالدین شاه قاجار تاسیس نمود.
والدین همیشه به دنبال یافتن مدرسهای خوب برای تحصیل فرزند خود هستند. در زیر چند ویژگی یک مدرسهٔ خوب بیان میگردد.
۱- مدیر مدرسه خوب دارای برنامه آموزشی و تقو یم اجرایی سالانه فعالیتها و ... میباشد. ۲- عوامل آموزشی مدرسه خوب با دانش آموزان دوست و رفیق هستند. ۳- معلمین از سواد کافی برخوردارند و با مسایل تعلیم و تربیت و روانشناسی آشنایی دارند. ۴- تعامل مناسبی بین عوامل آموزشگاه و دانش آموزان و اولیاء برقرار است. ۵- نظام مشاورهای مدرسه خوب، کارا و اثربخش است. ۶ - مدرسه خوب دانش آموز را با مهارتهای زندگی آشنا میکند به نحوی که به راحتی میتواند، وارد جامعه شود. ۷ - در مدرسه خوب، میراث فرهنگی، وطن دوستی، احترام به نیاکان و تاریخ و پرچم و ... گرامی داشته می شو د. ۸- فضای آموزشی مدرسه خوب (کلاس درس) متناسب با سن و پایه تحصیلی دانش آموزان محرک و جذاب است. ۹- فضای فرهنگی، هنری و فن آوری برای رفع نیازهای علمی و تحقیقی دانش آموزان مهیا میباشد. ۱۰- مدرسه خوب به شکوفایی استعداد و توانایی جسمی دانش آموزان اهتمام دارد و در جهت تامین فضا و امکانات ورزشی کوشا میباشد. ۱۱- در مدرسه خوب فضای نمازخانه رغبت انگیز، سالنها وسیع و تمیز، سرویسهای بهداشتی تمیز و استاندارد میباشد. ۱۲- مدرسه خوب به بهداشت روحی دانش آموزان توجه کافی دارد و با ایجاد کتابخانه، آزمایشگاه، اتاق خلاقیت و سالن سمعی و بصری در جهت تامین آن میکوشد. ۱۳- محیط آموزشی گویای معماری ایرانی و اسلامی و دارای پیام فرهنگی هنری است. ۱۴-گوش کردن به حرف معلم و دانستن درس. و ...
پلان مدارس
معمولا ۵ نوع پلان اصلی برای مدارس مورد قبول واقع شدهاند:
• پلان فشرده
• پلان حیاط دار
• پلان شعاعی
• پلان خط
• پلان ارگانیک
هر طرحی دارای اصول اولیه است که این اصول خلاقیت در طرح را از بین نمیبرد بلکه طرح را از آشفتگی میرهاند. مهمترین خصوصیاتی که در ساختار کلی یک مدرسه میتواند مورد توجه قرار گیرد در زیر ذکر شده است:
• الگوهای سازماندهی مختلف و تلفیق آنها
• فضاهای عمومی و ارتباط با جامعه (که معمولا در مجاورت ورودی ساختمان مدرسه هستند.)
• ناحیههای مختلف فضایی (مانند ناحیه کلاسها، ناحیه فضاهای عمومی، ناحیه فضاهای باز بیرونی و...)
• نقش راهروها به عنوان مسیر و هسته سازماندهنده، نقاط تاکید مسیر (ابتدا و انتهای مسیر)، فضاهای همجوار مسیر، فضاهای درون مسیر و مانند آن.
• فضاهای باز بیرونی (به صورت درون گرا یا یرون گرا).
• استفاده از دسته فضاها و تشکیل واحدهای همجوار فضایی که خصوصا در سازماندهی کلاسها موثر است.
ضوابط و استانداردهاي كلي فضاها
آيين كار ايمني درهاي مدارس
1- درهاي فضاهاي آموزشي بايد طوري نصب شوند كه جهت بازشوي آنها به طرف خارج باشد.
2- در فضاي پلكانها حداقل به اندازه يك پاگرد محل نصب در بايد تا اولين پله فاصله داشته باشد.
( حداقل به اندازه پاگرد )
3- در سالنها بهتر است در خروجي وسط ديوار نصب شود .
4- در راهروها محل اتصال در بايد عقبتر از محل عبور باشد تا مانع عبور و مرور نگردد.
5-در فضاي پلكان جهت بازشوي در به سمت ديوار باشد نه پله ، به صورتي كه مانع عبور و مرور نشده و از عرض پاگرد كاسته نشود .
6- درها نبايد در محلي نصب شوند كه در حالت باز مانع و يا مزاحم باشند.
7- در مدارس بايد حتي المقدور از كاربرد درهاي شيشهاي اجتناب شود و در صورت استفاده از اين نوع درها در فضاي غير آموزشي بايد با نصب علائم روي آن با مشخص نمودن حاشيه در شيشهاي از طريق نصب نوارهايي در پيرامون شيشه با آگاهي دادن به افراد از بروز حوادث جلوگيري شود .
8-اگر در فضاهاي غير آموزشي مدرسه از درهاي بادبزني كه در دو جهت قابل بازشدن هستند ، استفاده شود بايد قسمتي از آن داراي شيشه باشد تا افرادي كه در دو طرف آن در رفت و آمد هستند يكديگر را رويت و از برخورد جلوگيري شود .ارتفاع شيشه خور از كف براي كودكان 75 سانتيمتر و براي بزرگسالان 75/1 متر ميباشد.
9- در مدارس نبايد از درهاي بادبزني دو لنگه مخصوصاً نوع سنگين آن استفاده شود .
10- براي جلوگيري از گير كردن لبه آستين و يا بند كيف به دستگيره در، دستگيره بايد خم شده باشد و يا فاصله آن از سطح از 3 ميليمتر بيشتر نباشد.
11- فاصله دستگيره تا لبه در نبايد كمتر از 5/7 ميليمتر باشد .
12- درهاي قاب فولادي مورد استفاده براي محلهايي كه بيش از 100 نفر متصرف دارد بايد فقط داراي يك قفل باشد .
13- درهاي كشويي فقط براي فضاهايي مجاز است كه متصرفين آن كمتر از 50 نفر باشد و نيروي بازكردن اين نوع درها نبايد بيش از 67 نيوتن ( 7/6 كيلوگرم ) باشد .
14- در رختكن مدارس شبانهروزي بايد به گونهاي باشد كه براي كودكان از سمت داخل به راحتي قابل بازشدن باشد .
15-هر اطاق يا فضايي كه ظرفيت متصرفين آن بيش از 50 نفر بوده و يا مساحت آن بيش از 93 متر مربع باشد بايستي حداقل داراي دو در خروجي جداگانه باشد كه عملاً مجاور يكديگر قرار ميگيرند.
16-عرض مفيد بازشوي درها نبايد كمتر از 81 سانتيمتر باشد. اگر از درهاي دو لنگه استفاده شده است عرض مفيد بازشوي يك لنگه از آنها نبايد كمتر از 81 سانتيمتر باشد .
17-عرض مفيد درهاي تك لنگهاي در معابر خروجي نبايستي بيش از 122 سانتيمتر باشد .
18- سطح كف دو طرف در بايد در يك سطح باشد و اين يكساني سطوح بايد حداقل به اندازه عرض لنگه بزرگتر در ادامه داشته باشد .
19- هنگام چرخش در به سمت مسير خروجي بايد اجازه دهد كه حتي المقدور 2/1 عرض خروجي مورد نياز راهرو يا كريدور باز و بدون مانع باشد . وقتي در كاملاً باز ميشود برآمدگي و جلو آمدگي در نبايد بيش از 18 سانتيمتر از عرض راهرو يا كريدور را مسدود نمايد.
20-درهاي دوار نبايد براي فضاهايي كه بيش از 50 نفر بوده تعبيه گردد.
1ـ طرح و ابعاد پنجره نبايد طوري باشد كه شيشه خور آن داراي سطح بزرگي باشد . 2ـ بر حسب طرح در بعضي موارد ميتوان با رعايت مسائل ايمني در جلوي پنجرهها بالكن و يا تراس كم عرض در نظر گرفت . 3ـ جهت جلوگيري از سقوط كودكان در طبقات بالاتر ميتوان از حفاظ استفاده نمود. 4ـ هر نوع كلاس يا فضاي آموزشي با مساحت بيش از 23 متر مربع بايستي حداقل داراي يك پنجره جهت خروج اضطراري يا تهويه باشد . 5ـ پنجرهها بايستي از داخل و بدون استفاده از وسايل و ابزار قابل بازشدن باشد و حداقل ابعاد بازشوي پنجره بايستي به ترتيب ( 50 سانتيمتر عرض و 60 سانتيمتر ارتفاع ) بوده و سطح بازشوي آن از 53/0 متر مربع كمتر نباشد. 6ـ ارتفاع لبه پايين بازشوي پنجره از كف تمام شده نبايد بيش از 112 سانتيمتر باشد . 7ـ فاصله قفل يا وسيله بازكردن پنجره از كف تمام شده نبايد بيش از 137 سانتيمتر باشد . 8ـ در صورتيكه كلاس يا فضاي آموزشي داراي يك در باشد كه مستقيماً به يك فضاي باز ارتباط دارد ميتوان از تعبيه پنجره براي آن صرفنظر نمود. 9ـ محل نصب پنجره نبايد طوري باشد كه در موقع بازشدن ايجاد برخورد مزاحمت نمايد. 10ـ پنجرههايي كه در انتهاي راهروها و كريدور و پاگرد پلكانها نصب ميگردند بايد از كف داراي ارتفاع 80 سانتيمتر باشد و در غير اينصورت تا اين ارتفاع ( 80 سانتيمتر ) داراي نرده چوبي و يا فلزي مناسب باشند .
1ـ عرض راهروها در مدارس چهار كلاسه بايد 4/2 متر باشد و به ازاء هر كلاس بيشتر 20 سانتيمتر به عرض آن اضافه شود . 2ـ سطح راهروها براي 8 تا 15 كلاس 10% تا 27 كلاس 12% و تا 36 كلاس 14% و بيشتر از آن 15% كل سطح زير بنا . 3ـ سطح راهروها براي دورههاي دبيرستان تا 12 كلاس 12% و بيشتر از 12 كلاس 15% كل سطح زيربنا . 4ـ راهروهاي ارتباطي ساختمانها كه در فضاي آزاد قرار گرفتهاند بايد سرپوشيده باشند ، از اين راهروهاي سر پوشيده ميتوان در فصول سرد و در مواقع بارندگي به عنوان فضاي تفريح استفاده ميشود. 5ـ چنانچه از بالكن و يا پل ارتباطي بين دو ساختمان به عنوان راهرو استفاده شود ، جهت جلوگيري از سقوط بايد نرده حفاظتي به ارتفاع حداقل 80/1 متر از كف راهرو داشته باشد . 6ـ فاصله ميان نردههاي موازي نبايد بيشتر از 10 سانتيمتر باشد .
-اصطلاحات
ـ تخليه خروج : بخشي از راه خروج كه بين خروج و معبر عمومي قرار گرفته است .
ـ حريق بند : قسمتهايي از بنا شامل ديوار ، سقف و كف مقاوم حريق كه بتواند در مقابل سوختن تمام بار حريق واقع در فضاي مربوط به خود ايستايي و مقاومت كند .
ـ در خودكار بسته شونده : اين اصطلاح به درهاي حريق يا ساير بازشوها گفته ميشود كه به منظور بسته شدن در يا باز شدن آن به هنگام حريق در اثر واكنش به برخي از محصولات احتراق يا از طريق گرفتن فرمان از محل ديگر است .
ـ ديواردود بند : ديوار يا ديوارهاي است كه راهروي خروج را قطع ميكند و به يك يا چند در مجهز است. اين ديوار بايد مانع گسترش آتش و دود باشد .
ـ سطح مخاطره آميز : فضاهايي از ساختمان كه عملكردهايي شامل نگهداري ، تهيه و يا كاربرد مواد بسيار قابل احتراق ، مواد منفجره ، مواد توليد كننده دود و يا گازهاي سمي ، مواد شيميايي مضر و مهلك كه امكان توليد شعله ، انفجار ، مسلم يا ايجاد حساسيت داشته باشد را سطوح مخاطره آميز گويند.
ـ ظرفيت راه خروج : مجموع مقدار عرضي كه مجموع راه خروج در تمام طول مسيرها با توجه به بار تصرف با آن اندازه ميشود در شرايط معمولي حداقل مقدار اين عرض 76 سانتيمتر است .
2-طراحي كليه راههاي خروج در ساختمان مدارس ميبايست به گونهاي باشد كه اولاً به وضوح قابل رؤيت متصرفان باشد و ثانياً به طرز آشكاري علامت گذاري شده باشد به طوريكه راه منجر به مكان امن به روشني قابل دسترسي باشد .
3- طول مسير دسترسي به خروجيها بايد در روي كف و در طول محور مركزي راه عبور معمول و از فاصله 30 متر مانده به دورترين نقطه هر فضا تا وسط در خروج اندازهگيري شود .
4- تمام راهروهايي كه به عنوان دسترسي خروجي براي تخليه بيش از 30 نفر در نظر گرفته ميشوند با كاربرد اجزاي سازهاي مقاوم باشند و حداقل يك ساعت در مقابل حريق از ديگر بخشهاي ساختمان مجزا باشند و درهايي كه به آنها باز ميشوند حداقل به مدت 30 دقيقه در برابر حريق مقاوم باشند . طرح و نصب اين درها بايد به گونهاي باشد كه احتمال نشت دود از آنها به حداقل ممكن كاهش يابد .
5- راهروهاي دسترسي خروجي بايد داراي حداقل 250 سانتمتر عرض مفيد باشد.
6- استقرار هر نوع تأسيسات و تجهيزات از قبيل آبخوري ، جالباسي و غيره چه به صورت ثابت و چه قابل انتقال در راهروهاي دسترسي خروج به شرطي مجاز خواهد بود كه عرض مفيد راه به كمتر از 183 سانتيمتر كاهش نيابد .
7- در راهروهاي دسترسي خروج ، هيچ بن بستي نبايد داراي طول بيش از 6 متر باشد .
8- راهروهاي دسترسي به رديفهاي صندلي بايد حداقل 107 سانتيمتر عرض مفيد داشته باشند مگر آنكه راهرو از يك طرف با ديوار مجاور باشد كه در آن صورت عرض مفيد آن ميتواند به حداقل 91 سانتيمتر اهش يابد . راهروهايي كه براي دسترسي به حداكثر 60 صندلي در نظر گرفته شوند استثنائاً ميتوانند
حداقل 76 سانتيمتر عرض مفيد داشته باشند . آرايش و موقعيت راهروها و صندليها در هر حال بايد به گونهاي باشد كه بين هر صندلي و راه حداكثر 6 صندلي وجود داشته باشد .
9- طول دسترسيهاي خروج در ساختمان مدارس از هر نقطه بنا نبايد از 45 متر بيشتر شود مگر آنكه تمام بنا با شبكه با رنده خودكار تأييد شده محافظت شده باشدكه در آن صورت استثنائاً اين طول به 60 متر افزايش مييابد.
10- در ساختمانهاي آموزشي كه در طبقات بالاي همكف بيش از 75 نفر و يا در زير همكف بيش از 40 نفر باشند ، پلكانها ، راهها و مسيرهاي خروج ( اعم از وروديها ، هالها ، پاگردها و غيره ) بايد با ديوارهاي غير قابل احتراق حداقل 2 ساعت مقاوم حريق به طور كامل درزبندي و مجزا شوند .
11-ايجاد هرگونه روزنه نفوذي در دور بندهاي خروج مجاز نميباشد مگر در موارد زير : ـ عبور داكتها و ديگر تجهيزات لازم در مواردي كه تراكم هوا و ايجاد فشار مثبت در درون دوربند خروج ، ضروري اعلام شود .
ـ عبور لولههاي مربوط به شبكههاي آتش نشاني .
ـ عبور لولههاي هادي برق ويژه فضاي خروج .
12-فقط آن دسته از پلكانهاي خارجي بنا ميتوانند به عنوان خروج محسوب شوند كه داراي مشخصات زير باشند :
ـ ساختار آنها توسط ديوار با نرخ حداقل 2 ساعت مقاوم حريق در فضاهاي داخلي جدا باشد و از نزديكترين بازشو دست كم 3 متر فاصله داشته باشد.
ـ به بام بخش ديگري از بنا يا 6 بام بناي مجاور كه ساخته مقاوم حريق و راه خروج ايمن و پيوستهاي دارد ارتباط داشته باشد.
ـ داراي جان پناه باشد .
13-درهاي مقاوم در برابر آتش بايستي خودكار باشند و خود به خود بسته شوند و بر روي آن علايم هشدار دهنده نصب شود و به جز در مواقع اضطراري بايستي بسته باشند . در نزديكي راه پله قرار گيرند و تا مدت زمان 2/1 ساعت در مقابل آتش مقاوم باشند.
14- درهاي بازشو به قفسههاي پلكان ، وقتي كه كاملاً باز هستند نبايستي از ميزان عرض گذر عبور مؤثر بكاهند و نبايستي كمتر از عرض پاگرد در نظر گرفته شوند و عرض گذر نبايد كاهش پيدا كند به طوري كه عرض آن كمتر از پهناي راه پله نباشد . عرض دري كه به داخل پاگرد راه پله باز ميشود نبايستي بيشتر از 900 ميليمتر باشد .
15- مساحت فضاي پناهدهي در هر يك از دو طرف خروجيهاي افقي بايد براي تمام متصرفان هر دو طرف تكافو نمايد . به اين منظور در هر طرف بايد به ازاي هر نفر حداقل 28/0 متر مربع مساحت خالص در نظر گرفته شود .
16- در مدارس سه طبقه و بيشتر دو راه پله لازم است اما در اين حالت تعداد بيشتري لازم است :
الف) فاصله تا نزديكترين راه پله بيشتر از 30 متر باشد ( براي انتهاي بن بست بيشتر از 18 متر باشد )
ب) تعداد ساكنين طبقه بالاتر بيش از 120 نفر باشد .
ج) براي رعايت توصيههايي كه در جداول عرض راه پلهها با تعداد كودكان داده شده است .
د) براي انطباق با توصيههاي جداول 1 در مورد خروجي از سالنهاي مرتبط با ساختمان در طبقات بالاتر از همكف .
17- در مدارس دو طبقه يك راه پله كافي است مشروط بر اينكه :
الف) تعداد ساكنين طبقه اول كمتر از 120 نفر باشد . ب) در صورتي كه فاصله هر دو تا پله كمتر از 18 متر باشد و يا توسط ديوارهاي جداكننده متحرك كمتر از 12 متر شود . ج) هيچ قسمتي از راه پلهها از لحاظ آتش سوزي مخاطره آميز نباشد . 18- حداقل عرض راه پله بايد 110 سانتيمتر باشد . 19- اگر عرض راه پله مساوي و يا بيش از 220 سانتيمتر باشد بايد به وسيله ميله دستگيره به دو قسمت تقسيم گردد كه هر كدام مساوي يا بيش از 110 سانتيمتر باشد . 20-حداقل بايد جعبه پله در طرفين ساختمانهاي آموزشي قرار گرفته باشد اگر طراحي يا ابعاد ساختمان امكان چنين وضعي را ندهد ، بيش از 60 شاگرد ( دو كلاس 30 نفره ) بعد از محدوده پلكان وجود داشته باشند در غير اينصورت بايد در منطقه بن بست پله فرار پيش بيني نمود .
21- پلكان بايد به طريقي طراحي شود كه راه تخليه افقي ( راهروها ) آن را قطع نكند تا تمام دانشآموزان كلاسها به طرف پله و در جهت خروج ساختمان هدايت شوند . قفس پله با ديوارهاي پر يا پنجرههاي رو به خارج ساختمان محصور گردد تا در مواقع حريق از شعه و دود محفوظ بماند .
22-ابعاد پله :
الف h ارتفاع پله كمتر يا مساوي 163 ميلي متر باشد .
بw كف پله كمتر يا مساوي 280 ميلي متر باشد و هرگز كمتر از 250 ميلي متر نشود .
23ـ تعداد پلههاي يك رشته پله بايد حداقل بيشتر يا مساوي 3 عدد باشد و حداكثر كمتر يا مساوي 15 عدد باشد . تغيير سطح بايد قابل رؤيت بوده و فرد بايد متوجه اين تغيير و اختلاف سطح شود .
24ـ زمانيكه ساختمان دچار حريق ميشود بلافاصله احتمال دارد كه اطراف پله فرار را شعلههاي آتش و دود فرا گيرد لذا توصيه ميشود در ساختمانهاي بيش از 4 طبقه پله فرار به وسيله كانال عمودي محافظت شود .
9/1 متر مربع سطح خالص
كارگاهها ، آزمايشگاهها و ساير فضاهاي آموزشي علمي
6/4 متر مربع خالص
مراكز آموزشي و مراقبتي غير شبانهروزي
3/3 متر مربع خالص
3/9 متر مربع نا خالص
29ـ عرض هر يك از قسمتها و اجزاي مختلف راه خروج به ازاي هر نفر 8/0 سانتيمتر و عرض ساير خروجها با مسير افقي با شيبدار به ازاي هر نفر 5/0 سانتيمتر در نظر گرفته شود .
30ـ عرض هيچيك از دسترسهاي خروج نبايد از 91 سانتيمتر كمتر شود .
31- در هر طبقه ساختمان آموزشي حداقل دو راه مجزا و دور از هم لازم است . اما چنانچه بار متصرف تمام طبقات يا بخشهايي از آنها بين 500 تا 1000 نفر باشد حداقل 3 راه خروج مجزا و دور از هم لازم است و براي بيش از 1000 نفر حداقل 4 راه خروج مستقل لازم است
كلاس مدارس دبستان
1- طول كلاس راهنمايي نبايد از عرض كلاس به علاوه 50% آن بيشتر باشد . 2- ارتفاع مناسب كلاس دبستان با توجه به وضعيت اقليمي محيط و مسائل نور و تهويه 4 متر ميباشد .درمناطق مرتفع و سردسير ميتوان ارتفاع را تا 2/3 متر كاهش داد. 3- ابعاد درهاي كلاس دبستان : 1-3 در يك لنگه به طرف داخل 90 الي 100 سانتيمتر عرض . 2-3 در دو لنگه به طرف داخل 160 سانتيمتر عرض . 3-3 ارتفاع كليه درها 200 سانتيمتر با رواداري 5+ سانتيمتر . 4- شيشههاي پنجرههاي كلاس از جنس نشكن باشد و مساحت آن از 625 سانتيمتر مربع تجاوز نكند. 5- سطح پنجرههاي كلاس بسته به وضعيت اقليمي محل ميتواند از 125/0 تا 2/0 برابر سطح كلاس متغير باشد . پنجرهها در ارتفاع 1 الي 2/1 متر از سطح كلاس تا 2/0 متر زير سقف بايد نصب شوند. 6- پنجرهها نبايد در سمت شرق و غرب كلاس باشند . 7- فرم پنجرهها بهتر است كشويي باشد و در طول دو قسمت باشد كه قسمت پاييني آن ثابت و بالايي آن بر اساس عمل تهويه بازشو باشد. 8- فاصله بين ميز ، صندلي يا نيمكت در مدارس راهنمايي بايد 55 سانتيمتر باشد . 9- رنگ كلاس دبستان در سقف بايد روشن و مات و ديوارها نيز روشن و مات و حتي الامكان آبي روشن ،كرم ، بژ يا سبز خيلي روشن باشد آيين كار اصول جانمايي , طراحي و بهداشتي در توالت , دستشويي و آبخوري مدارس:
1- در طراحي سرويسهاي بهداشتي , نكات زير بايد مد نظر قرار گيرد :
الف ) موجب آلودگي خاكهاي سطحي نشود .
ب ) موجب آلودگي آبهاي سطحي و زيرزميني نشود .
ج ) در معرض باد غالب قرار نگيرد .
د ) در معرض ديد مستقيم مسؤولان قرار داشته باشد .
ﻫ ) مكان احداث اين سرويسها حتيالامكان در سطح زمين و در فضاي باز انتخاب شود .
و ) استقرار آبخوري در محل فضاي سرويسهاي بهداشتي ممنوع است .
2- در صورتي كه تعداد سرويسهاي توالت بيش از 4 چشمه باشد , تعبيه در ورودي لازم است .
عرض ورودي نبايد كمتر از 20/1 متر باشد .
3- چون سرويس بهداشتي معمولاً روي كرسي چيني احداث ميشود , تعبيه حداقل 3 پله الزامي است .
4- از اشتراك فضاي چشمههاي توالت و دستشويي در يك مسير اجتناب شود .
5- شيرهاي آب مورد استفاده در كاسههاي دستشوئي آبخوري جهت تامين آب گرم به صورت مخلوط باشد .
6-دسشتوئيها در ارتفاع 60 تا 75 سانتي متري نصب شوند .
7-به ازاي هر 60 نفر دانش آموز وجود يك كاسه دستشوئي لازم است .
8- استفاده از شيرهاي آب از نوع برنجي بدون واشر ارجح است .
9- از يكسره كردن سيستم شستشو و وصل آن به شبكة آب رساني براي جلوگيري از آلودگي احتمال ثانوي شبكه آب رساني اكيداً خودداري شود . بدين معني كه در حد فاصل شبكه آب رساني و سيستم شستشوي كاسة توالت از فلاش تانك با استفاده شود .
10- ارتفاع ديوارهاي جداكننده توالتها , در صورتي كه باربر نباشد , از كف تمام شده تا 210 سانتيمتر مناسب ميباشد . فضاي مشترك باقي مانده بالاي ديوارههاي جداكننده ميتواند به انجام تهويه طبيعي يا مصنوعي كمك نمايد .
11- حداقل ابعاد تمام شده داخلي توالتها 110 * 140 سانتي متر باشد .
12-به ازاي هر 45 دانش آموز يك چشمه توالت لازم است .
13- در طراحي چشمههاي توالت , بهتر است هر دو چشمه به صورت قرينه در نظر گرفته شود تا از نظر تخليه فضولات و لولهكشي آب شستشو مناسبترين روش تأسيسات بكار گرفته شود .
14- ايجاد حداقل يك چشمه توالت براي معلولين در طبقة همكف الزامي است .
15- اتاقكي در ابعاد 110 * 140 سانتيمتر براي نگهداري و انبار كردن وسايل نظافت , شستشو , ضد عفوني و لوازم مصرفي مورد استفاده روزانه در نظر گرفته شود اين فضا بايد مجهز به حوضچة تي شويي و شلنگ باشد .
16- براي هر 75 نفر دانش آموز يك شيرآبخوري لازم است ارتفاع شيرها نسبت به سن استفاده كنندگان از 75 تا 100 سانتيمتر باشد .
17- استفاده از نوع تهويه طبيعي و مصنوعي براي سرويسها الزامي است .
18- بهترين جبهه و نور براي توالتهاي عمومي , شمال است .
19- كليه لولهكشيهاي آب ميبايست روكار و با استفاده از لوله گالوانيزه رنگ شده باشد كه به صورت دو طرفه به لوله اصلي آب شير متصل است .
20- حجم چاه فاضلاب و توالت به ازاي 20 ليتر براي هر نفر در سال محاسبه شود .
21- به منظور جلوگيري از آلودگي احتمالي آبهاي زير زميني فاصلة عمودي چاه توالت از سطح آبهاي زير زميني حداقل 3 متر و فاصلة افقي آن تا چاه آب حداقل 15 متر در نظر گرفته شود .
22- حداقل قطر لولههاي مصرفي در سيستم دفع فاضلاب سنگين 4 اينچ در نظر گرفته شود كه در مورد چشمههاي توالت پس از آن كه و زير هر يك از كاسههاي توالت , سيفون بلند 4 اينچي نصب ميگردد , ادامه كار با استفاده از لوله 4 اينچ و كاملاً مستقيم با تيپ 1 % به لوله يا كانال اصلي جمعآوري فاضلاب از ساير چشمههاي توالتها توالتها متصل ميگردد . لوله يا كانال اصلي جمعآوري فاضلاب هم بايستي حداقل با قطر 6 اينچ در نظر گرفته شود ( به ازاي تا 8 چشمه توالت ) و به ازاي اتصال هر 4 لوله فرعي اضافي يك اينچ بزرگتر انتخاب گردد . اين لوله نيز بايستي داراي شيپ 1% به سمت محل دفع فاضلاب باشد و در جهت مقابل شيب قبل از اولين انشعاب مصرفي به ميزاني كه بتوان يك دريچه بازديد در كف را نصب نمود , بلندتر انتخاب گردد .
در طول لوله اصلي فاضلاب در هر 6 متر يك دريچه بازديد در كف در نظر گرفته شود و كليه لولههاي فاضلاب چشمههاي توالت با Vent تهويه گردد .
23- لازم است توالتها هفتهاي دو بار ضد عفوني شوند هر روز شسته شوند .