" معمولا مدرسه رفتن برای کودکان، یک رویداد هیجان انگیز و لذت بخش است . اما بعضی از بچه ها، از مدرسه رفتن می ترسند. وقتی بچه ها می خواهند در خانه بمانند و مدرسه نروند، برای این کارشان بهانه می آورند، مانند احساس ناخوشی و یا شکایتهای جسمی بی اهمیت (سردرد و شکم درد یا درد قلبی") "موضوع بی علاقگی به مدرسه و ترس از مدرسه و یا فرار از مدرسه بخصوص برای نوآموزانی که برای اولین با وارد مدرسه می شوند می تواند دلایل مختلفی داشته باشد که بنظر می رسد شایع ترین آن ها اضطراب جداییباشد ." ( دکتر ریاض غیرتمند چرا برخی از کودکان نمی خواهند به مدرسه بروند؟( " کودکی که از مدرسه می هراسد ممکن است بخواهد که به مدرسه برود ولی در می یابد که نمی توان این کار را انجام دهد، در نتیجه این امر نشان دهنده این است که کودک از یک مساله عاطفی رنج میبرد که از اضطراب شدید ناشی از ترک خانه ریشه می گیرد و او بدین علت نمی تواند به مدرسه برود که می ترسد خانه را پشت سر بگذراند. " " مدرسه گریز کودکی است که بدون اجازه والدینش یا اولیای مدرسه از مدرسه غایب می شود . "" در نخستین قشرهای مدرسه هراسی که شناسایی شده اند خانواده نوعا" دارای پدری کارگر و مادری است که فعالیت هایشان تقریبا به طور کامل در خانه متمرکز بوده است. در اینجا کشمکش را به مثابه نتیجه حاصل از تعامل میان کودک و مادر می توان دید " در این کودکان ظاهرا" هراس از مدرسه در صورتی پدید می آید که دو عامل مهم زیر با هم تلا قی کنند: 1- در اثر کشمکش اضطراب شدید عارض شود 2- در همین زمان ایمنی مادر در اثر پدیده هایی مانند:
بیماری، زناشویی ناموفق، مضیقه مالی یا خواسته هایی که او از آنها در رنج است مورد تهدید قرار گیرد. " بیزاری از مدرسه. جک اج. کان چین پی. نورتسن وهوارد سی. ام. کارون، مترجم حسن سلطانی فر، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد، چاپ سوم یکی ازحالاتی که متداول است وموجب نگرانی اولیا می شود، فوبی )ترس , اضطراب( مدرسه است . حالت بارز این واکنش که غالبا تحت عنوان نوروز کودکی می آید ،اضطراب شدید دررفتن به مدرسه است .شروع آن ناگهانی است وکودک بدون هیچ گونه علامت هشدار دهنده ای وپس از مدتی ازرفتن به مدرسه ،ناگهان ازاین کار امتناع می ورزد .اگر برای رفتن به به او فشار آید ،علایم جسمی بیماری او بروز می کند )تهوع ،سرگیجه (یکی از عوامل هراس کودک به مسایل مدرسه مانند معلم بد ،توقعات زیاد ازکودک وعدم پیشرفت تحصیلی او مربوط می شود .امادراصل ریشه این ترس ،ترک منزل وجداشدن ازاولیاست این کودکان معمولا احساس امنیت نمی کنند و به اولیا متکی هستند."
اختلال اضطراب جدایی یکی از اختلا لات درونی سازی خاصکودکان است که بارزترین نشانه ی آن یعنی اضطراب شدید یا حتی وحشت زدگی زمانی بروز می کند که موضوع مورد دلبستگی کودک درکنار او حضور ندارد .یاقصد دارد اورا ترک کند. (روان شناسی مرضی ،آروین جی ،ساراسون –بارباراآر .ساراسون )اضطراب شدید و نامناسب با سطح رشد فرد در رابطه با جدایی از منزل یا کسانی که فرد به آنها دلبستگی دارد)انجمن روان پزشکی آمریکا، DSM-IV ، (1991
ضوابط تشخیصی اختلال اضطراب جدایی بر اساس DSM-IV :
در شیوع اضطراب جدایی بعد از سن 11 سالگی است . اگر چه اختلال اضطراب جدایی در نوجوانی رایج نیست ولی اگر در این سنین آغاز شود ، آسیب روانی مزمن و عمده ای را به دنبال خواهد داشت ( کارر، 2111 به نقل از کاکاوند ، 1385) مبتلایان به اختلال درمعرض خطر فزاینده ی ابتلا به اختلالات اضطرابی وافسردگی دردوران بزرگسالی ونیز مشکلاتی درزمینه ی سازگاری اجتماعی واشتغال قرار می گیرند .باتوجه به این که اختلال اضطراب جدایی اگر به موقع درمان نشود ،ممکن است فرد مبتلا درآینده دچار اختلال افسردگی و انزوا شده وتنها وبی دوست بماند ونتواند بدون حضور اولیا وآشنایان درجمع حضور یابد و اعتماد خودرا ازدست دهد. و همچنین مورد تمسخرهمکلاسی ها ،دوستان و دیگران قرار گیرد ، و نتواند ادامه تحصیل دهد و ترک تحصیل کند، و بی سواد بماند. لازم دانستم که مشکل دانش آموز را با همکاری عوامل اجرایی درمدرسه ، و استفاده ازنظرات کارشناسان و ارجاع دانش آموز و اولیا درصورت لزوم به هسته مشاوره بررسی وحل کنم .به قول بالبی ( دیدگاه دلبستگی ) "اضطراب جدایی پاسخ پیشرفته به جدایی از مراقب ) مظهر دلبستگی است ." دیدگاه دلبستگی هر گز به اضطراب جدایی به عنوان اختلال نگاه نمی کند .
هرچند واکنش ها ی کودک به جدایی ها به سن وی , میزان آشنا بودن با وضعیت جدید , شرایط وضعیت جدید و تجارب قبلی او بستگی دارد . معلم در این شرایط می تواند با برقراری روابط صمیمی با کودک و حتی بعنوان جانشین دوم ( مراقب یا مظهر دلبستگی کودک ) نقش بسزایی داشته باشد . پس از پدر و مادر و بطور کلی خانواده معلم اولین فرد مهم زندگی کودک است که با او ارتباط فامیلی ندارد و چگونگی رابطه کودک با معلم در نگرش و رفتار او در سالهای بعدی زندگی در برابر اقتدار و افراد پرقدرت موثر است البته ناگفته نماند اضطراب جدایی به خلق و خوی کودک هم بستگی دارد " اغلب دانش آموزانی که از عهده کارهای خود بخوبی برنمی آیند و یا مشکلات یادگیری دارند از مدرسه فرار می کنند یا شاید دلیل دیگر این باشد که مدرسه را محیطی خوشایند نمی یابند . به همین دلیل است که هرساله عوامل مدرسه با برنامه ریزی مناسب و انجام پروژه مهر و رنگ آمیزی و شاداب سازی محیط مدرسه برگزاری برنامه های جذاب در قالب جشن شکوفه ها دادن هدیه به نوآموزان پایه اول شناساندن محیط و فضای آموزشگاه و ... نیز سعی می کنند تصویری بیادماندنی و جذاب از مدرسه برای نوآموزان فراهم کنند
عوامل موثر بر بی علاقه شدن دانش آموزان به آموزش، به دو دسته ی عوامل درون مدرسه ای و عوامل برون مدرسه ای تقسیم شده است. عوامل درون مدرسه ای شامل عوامل فرهنگی، عوامل رفاهی و عوامل برون مدرسه ای عوامل آموزشی تقسیم شده است عوامل فرهنگی در برگیرنده مؤلفه های روابط کادر آموزشی با دانش آموزان ، صلاحیت شغلی، دانش معلمان و قوانین و مقررات حاکم بر محیط های آموزشی است . عوامل رفاهی مؤلفه های امکانات تفریحی ، امکانات آموزشی و امکانات مشاوره ای درون مدرسه ای را در بر می گیرد. عوامل آموزشی نیز مؤلفه هایی چون کتاب های درسی ، روش تدریس، انطباق اهداف با نیازهای دانش آموزان و وضعیت تحصیلی دانش آموزان را شامل می شود.
طبق نتایج به دست آمده از تحقیق انجام شده ، مهم ترین عامل از عوامل درون مدرسه ای ، عامل آموزشی است و در بررسی مؤلفه های هریک از عوامل درون مدرسه ای مشخص شد که از میان مؤلفه های عوامل فرهنگی ، روابط کادر آموزشی با دانش آموزان بیشترین تأثیر را بر علاقه مند شدن آنان به تحصیل به خود اختصاص می دهد. طبق نتایج به دست آمده از تحقیق ، مهم ترین عامل از عوامل برون مدرسه ای مؤثر بر بی علاقه شدن دانش آموزان به آموزش ، عامل فرهنگی است . در این تحقیق هرچند در سطح مدارس متوسطه انجام شده است اما یکی از مولفه های تاثیر گذار در بی علاقگی دانش آموزان به مدرسه و در نتیجه فرار از مدرسه معلم و نحوه رفتار وی اعلام شده است .
در تحقیقی که توسط خانم ناهید فاضل انجام شده است مهمترین علل فرار کودکان از مدرسه عوامل زیر عنوان شده است
1. برقراری ارتباط عاطفی بیشتر با دانش آموزان گریزان از مدرسه در جهت کسب شناخت بیشتر از مشکلات
))دکتر کامبیز کامکاری، روانشناس(( یکی از مهمترین دلایل فرار از مدرسه توسط کودکان ؛ اختلا ل اضطراب جدایی از والدین به خصوص مادرشان است. برای از بین بردن این اضطراب در کودکان چه باید کرد، پرهیز از وابسته کردن کودک به خود و عدم ایجاد تلقین های روحی مضر در کودکان زیر شش ساله که ناشی از اضطراب جدا شدن از پدر و مادر است و ایجاد یک روحیه مستقل برای ایجاد آمادگی در کودک در مواجهه با کودکستان و مدرسه و...
در سنین ابتدایی از ترساندن بچه ها، ایجاد رعب و وحشت از معلم، تشبیهات (اگر بچه خوبی نباشی به معلمت می گویم که تو را در کلا س حبس کند) خودداری کنند. خاطرات، یادواره ها و تجارب مثبت، شاد و جالب خود را با معلمان دوره ابتدایی با کودکان در میان بگذارند، از معلم ها با القاب خوب یاد کنند، پیش از آغاز مدرسه آنها را با مسوولین، معلمان و جو مدرسه آشنا کنند . به هیچ وجه به خاطر ضعف در فهم یا انجام تکالیف، آنها را تنبیه یا توبیخ نکنند. والدین نباید بچه ها را در دوران ابتدایی به خود وابسته کنند . برای جلوگیری از انزواطلبی و دوری گزینی سعی کنند از معلمان در منزل استفاده نکنند و آنها را تا می توانند در محیط های آموزشی و حضور در جمع قرار دهند. برای هر چه بیشتر کاهش ترس از مدرسه در کودکان باید سعی شود در هر مقطع از وجود کارشناسان روانشناسی و مشاوره به طور دائم در مدرسه ابتدایی و راهنمایی استفاده شود.