جهت سفارش اینجا کلیک کنید 
موتور جستجوی پیشرفته مقالات و تحقیقات و ...
اشعار و نوشته‌های عارفان سرشار از رمز و راز است. زبان استعاری و سمبلیکی که سنایی وارد ادبیات عرفانی ایران زمین کرد به همت عطار نیشابوری کامل شد و در اشعار خواجه‌ی شیراز به کمال رسید. خال و خط و شراب و شمع و میخانه ... که از واژگان مشترک زبان عارفان هستند هر کدام استعاره برای مفهومی متفاوت با معنای ظاهری آن هستند. از یک طرف فرق شعر و نظم در نگاه خیال انگیز شاعر است که همه چیز را متفاوت و از دریچه‌ای دیگر می‌بیند. از طرف دیگر در نگاه عارف جهان بوستان تجلی خداست و هرچیز در قوس کمال خویش به او می‌پیوندد.
در قرآن کلمه«رَوح»به معنی رحمت دوبار، در سوره یوسف آیه 87 و یکبار در سوره واقعه آیه 87 به کار رفته است. واژه«رُوح»در قرآن به همان معنای فارسی جان و روان است.در دو سوره«حجر»و«ص»از ماجرای دمیده شدن روح خداوند در انسان سخن می رود:فاذا سویّته و نفخت فیه من روحی فقعوا له ساجدین(حجر/29)، (ص/72)و هم چنین همین معنا در سوره سجده به عبارتی دیگر تکرار می شود:ثمّ سّواه و نفخ فیه من روحه.(سجده/9)
در سورده مریم سخن از روح خداوندی رفته است که در چهره بشری بر مریم حاضر می شود. به نظر مفسرین مراد از روح در این جا جبریل است:فارسلنا الیها روُحَنا فتمثّل لها بشرا سوّیا(مریم/ 17) و گاهی روح به معنای«وحی»نیز به کار رفته است:اوحینا الیک روحا من امرنا.(شوری/52). واژه«ریح»به معنای بد است.در قرآن در سوره یونس آیه بیست و دوم از دو نوع باد یاد می شود.«ریح طیبة»بادی خوش و«ریح عاصف»یا تندباد که انسان های درن کشتی را در بر می گیرد. در سوره یوسف یعقوب ا زاستشمام بوی یوسف سخن می گوید که در این جا تعبیر«ریح یوسف»به کار گرفته می شود.
در سوره آل عمران/117 خداوند عمل کافرانی را که انفاق نمی کنند، به بادی تشبیه کرده است که سرمای سوزانی به همراه دارد و به کشتزار کسانی که در حق خویش ستم کرده اند بزند و آن را نابود سازد. در سوره ابراهیم/18 تعبیر«ریح عاصف»صفت بادی است که بر خاکستر اعمال کافران در روز طوفانی بوزد.در سوره اسراء/69 از شش باد سخن رفته است که بر سسر کافران خواهد وزید، آنگاه که بر کشتی سوارند.باد صرصری که عذاب قوم عاد در آن بود در آیه های بیست و چهار احقاف، چهل و یک الذاریات و شش الحاقه یاد شده است.کلمه ریح در قرآن کریم هجده بار به کار رفته است و به جز دو سه موردی که در ابتدا ذکر شد یعنی ریح یوسف و ریح طیّبه غالبا معینی منفی دارد و حاکی از عذاب و بلا و یا همراه با عذاب است و با صفت عاصف، عاصفه، صرصر، عقیم و نظایر آن همراه است.این گونه توصیف از باد در قرآن یعنی باد محنت و عذاب شبیه توصیف باد شرقی در کتاب مقدس سفر پیدایش است.این باد«باد محنت باری است که از طرف خدا فرستاده می شود تا غلات را خراب کند یا ملخ ها را همراه خود بیاورد یا درخت مو را بخشکاند.»(مایکل فربر، 1999، 235) «برخلاف واژه ریح مراد کلمه ریاح در قرآن همواره نعمتی از نعمت های الهی است و آن را «بشری»یا«مبشّرات»نامیده شده است و این باد غالبا پیش از باریدن باران می وزد و یا ابرها را همراه می برد یا کشتی را، زمخشری می نویسد:مراد از ریاح، بادهای جنوب و شمال و صباست که ریاح رحمت است و دبور ریح عذاب است.همین است که حضرت رسول(ص)فرموده اند، اللهم اجعلها ریاحا و لا تجعلها ریحا(بار خدایا برای ما ریاح بفرست نه ریح)»(خرمشاهی، 1374، 409) اعراب به چهار باد اعتقاد داشتند.بادهایی که از چها طرف می وزد.بادی که از شمال می وزد و به آن«شمالیه»می گفتند.بادی که از جنوب می وزد و به آن«القبلیّه»و«صبا»باد شرقی و«دبور» باد غربی است.در کتاب مقدس هم از چهار باد یاد شده است.بادهایی که از چهار طرف می وزند.
«در میان یونانیان قدیم نیز چهار باد شناخته شده بود.زفوروس suryhpeZ (باد غربی)بوره آس saeroB (باد شمالی)، نوتوس sotoN (باد جنوبی)و اروس sorE یا آپه لیوتس setoilepA (باد شرقی).(جیمز هال، 1381، 203)اینان بادها-خداهایی بودند که در مقابل جهات اصلی قرار داشتند.»از میان این بادها باد غربی گاه به عنوان باد ملایم و لطیف خوانده شده است.»(مایکل فربر، 1999، 235)هومر در ادیسه از این چهار باد سخن گفته است.
در تصویر میترا خورشید-خدای آریایی، میترا را گاهی با تصویریی عریان و ایستاده نشان می دادند که ماری به پیرامون بدنش پیچیده است.در نقوش برجسته و در نقاشی ها، منطقه البروج به شکل بیضی پیرامون آن را گرفته و چهار باد در گوشه ها در حال وزیدن هستند.(جیمز هال، 1381، 387) «در سانسکریت و اوستا اسم مخصوص پروردگار و ایزد مخصوص عنصر باد است و نخستین پروردگاری است که نذور را می پذیرد.در«ودا»برای اسم خاص«باد»آمده است.در روایات از دو باد یاد شده است.فرشته نگهبان هوای پاک و سودبخش و دیوی مظهر هوای ناپاک و زیان آور آمده است.(یا حقی، 1369، 118) در سمبولیسم لغت های مشترک عبری و غربی باد و نَفَس به جای بکدیگر به کار می روند. اولین باد انجیل در شعر دوم کتاب پیدایش، روح خداست که ب رروی صورت آب ها حرکت می کند.وقتی که به شاعری الهام می شود او در هوای روحانی نفس می کشد.ژوپیتر بادها را می فرستد و زندگی را حیات می بخشد.او با ایوب توسط گردباها سخن می گوید.ویرژیل در انئید به صدای نفس کشیدن زفوروس(باد غربی)اشاره می کند.باد غربی به طور خاص شخصیت بخشی شده بود.در ادبیات رمانتیک انگلیس شاعران علاقه خاصی به باها نشان می دهند و آن را الهام روح طبیعت می دانند.«پیش درآمد» edulerP ehT وردزورث 1 با نسیم ملایمی که شادی آور است آغاز می شود.«من دوباره نفس می کشم، به من چنین می نمایاند هنگامی که باد شیرین بهشت بر بدنم می وزید»و«شَلی» 2 غزلی خطاب به باد غربی دارد.(مایکل فربر، 1999، 237) «در ادبیات غرب این دم و نفس غالبا استعاره ای از زدگی هم بوده است.در کتاب پیدایش به نَفَس خدا اشاره می شود که در بینی آدم دمیده می شود.این کنایه ای است که تنفس اساسا زیستن است.(همان، 236) با توجه به این که رح و ریح ریشه مشترک دارند و در فرهنگ های دینی غالبا به جای هم به کار رفته اند، هم در قرآن و هم در متاب مقدس از این نزدیکی معناها و مصداق ها استفاده بسیار (1). htrowsdroW (2).(1822-1792)yellehS شده است.وقتی یعقوب در قرآن از شنیدن بودی یوسف به عبارت«ریح»یاد می کند، منظور از ریح همان شنیدن بوی جان یوسف است.وقتی پیامبر هنگام یاد اویس قرنی می گوید:«انّی اشّم نفحات الرّحمن من قبل الیمن»مقصود او از نفحه و بود و باد، بوی خوش رحمت رحمانی است:
سنگ و گل را کند از یمن نظر لعل و عتیق
هر که قدر نفس باد یمانی دانست
در میان اقوام کهن باد از تقدس برخوردار بوده است، حتی بعضی از ایشان باد را خدا می دانستند و الهه های باد، بخشی از اختیازات آسمان ها را داشته اند.شاید یکی از عللی که موجب شده بود بادها را خدا بنامند نادیدنی بودن آن است.از میان چهار عنصر خاک و آب و آتش دیدنی هستنند.تنها باد است که نادیدنی است.موجوودی نادیدنی که از قدرتی فراوان برخوردار است و زندگی همه موجودات به حرکت او وابسته است.
«هر نفسی که فرو می رود ممدّ حیات است و چون برمی آید مفرّح ذات»با وزش نسیم و باد گل ها می شکوفند و درختان طراوت حیات می یابند و همین باد است که هنگام خشم کشتی ها را در هم می کوبد خانه ها را از جا می کند و با خود ابرها و برف ها و باران های تندریزان سیل آسا می آورد و گاهی چون عذابی بر قوم عاد نازل می شود.