حسابداری زبان تجارت خوانده میشود. زیرا از طریق تهیه گزارشهای مالی، اطلاعات لازم را درباره واحدهای اقتصادی در اختیار اشخاص ذینفع و ذیعلاقه قرار میدهد. این اشخاص شامل مدیران، صاحبان سرمایه، اعتبار دهندگان، سازمانهای مالی و اقتصادی دولت و از این قبیل هستند.[۱] از منظری دیگر از حسابداری با نام سیستم اطلاعاتی حسابداری Accounting Information System یاد میشود که برای پردازش اطلاعات مربوط به رویدادهای مالی موثر بر سازمانها و واحدهای تجاری و گزارش اثرات این گونه رویدادها به تصمیمگیرندگان، طراحی شده است.[۲]
طبق «بیانیه اساسی تئوری حسابداری»: حسابداری عبارت است از فرایند شناسایی، اندازه گیری و گزارشگری اطلاعات اقتصادی برای تصمیم گیریهای آگاهانه به وسیله استفاده کنندگان آن اطلاعات.[۳] بیانیه در تشریح این تعریف آورده است بر اساس دیدگاهی جامع، «اطلاعات حسابداری» را میتوان «اطلاعات اقتصادی» تلقی کرد. اطلاعات مربوط به معاملات روزمره، اساس تهیه گزارشهای مالی را تشکیل میدهد. در واحدهای بازرگانی، فعالیتهایی نظیر خرید و فروش کالا، خرید ماشین آلات و پرداخت هزینههای جاری مانند اجاره، حقوق، بهای آب و برق از جمله معاملات روزمره است.
مراحل
به طوری که از تعریف فن حسابداری بر میآید این فن دارای ۴ مرحله میباشد:
1. ثبت فعالیتهای مالی
2. طبقه بندی اقلام ثبت شده
3. تلخیص اقلام
4. تفسیر نتایج حاصله از بررسی اقلام خلاصه شده
مفاهیمی مثل بدهکار، بستانکار، تجزیه و تحلیل رویدادهای مالی، دفتر کل، معین، تفضیلی و دفتر روزنامه از مفاهیم پایهای حسابداری است. (منظور از دفتر هر واسطی است که توانایی ثبت و بازیابی اطلاعات را داشته باشد)
در حسابداری دو طرفه طبق فرض تفکیک شخصیت، واحد تجاری (مثلا شرکت)، شخصیتی مستقل از صاحبان حقیقی و حقوقی خود دارد. به این شخصیت مستقل، شخصیت حسابداری اطلاق میشود. طبق این فرض، تنها رویدادها و مبادلات مالی موثر بر واحد تجاری در حسابداری مورد توجه و پردازش قرار میگیرد. وضعیت مالی این شخصیت بر معادله اساسی حسابداری زیر استوار است:
داراییها = بدهیها + سرمایه
این معادله که به معادله ترازنامه هم مشهور است، حاکی از آن است که داراییهای واحد تجاری برابر است با مجموع تعهدات آن به اشخاص ثالث و حقوق صاحبان آن.
سود حسابداری
یکی از مهمترین منابع اطلاعاتی برای ارزیابی عملکرد واحد اقتصادی سود است که شاخص مناسبی برای تصمیمات سرمایه گذاران به حساب می آید. به رغم کاربردهای وسیعی که برای مفهوم سود ارائه شده ولی بر سر تعریف جامعی از آن توافق کامل وجود ندارد. این عدم توافق هنگامی بیشتر می شود که این مفهوم در دو نظام اقتصاد و حسابداری مورد تحلیل قرار گیرد. البته در مورد دامنه ی اقتصاد و حسابداری به عنوان دو حوزه ی علمی که از فعالیتهای تجاری شرکتها متأثر می شوند و متغیرهای مشابه ی را مورد بحث قرار می دهند، توافقی کلی وجود دارد اما درباره ی نحوه ی زمان بندی و اندازه گیری سود در این دو نظام اختلاف است. تفاوت دیدگاه اقتصاد دانان و حسابداران در مورد هزینه باعث تفاوت سود حسابداری و سود اقتصادی می شود.
انتقاداتی که بر سود حسابداری وارد می شود عبارت است از :
1- مفهوم آن هنوز به وضوح فرمول بندی نشده است.
2- اساس نظری بلند مدتی برای محاسبه و گزارش سود حسابداری وجود ندارد.
با توجه به مبانی حسابداری که در مورد سود اعمال شده است نقاط قوت سود حسابداری به شرح زیر بیان می شود :
1- از آنجاییکه سود حسابداری بر اساس معامله های واقعی و حقیقی است این سود به صورت عینی محاسبه و گزارش می شود بنابراین قابل تایید است.