فصل اول : کلیات تحقیق
مقدمه
حیطه فعالیت بورس اوراق بهادار با معاملات مربوط به انواع اوراق بهادار همانند سهام ممتاز، اوراق قرضه و اوراق مشارکت ( مختص ایران)، مرتبط می باشد. بورس اوراق بهادار مکانیزمی را فراهم می کند تا از طریق آن پس اندازهای اندک جامعه به سرمایه گذاری های کلان اقتصادی تبدیل شود. این ابزار کارآمد در کشورهای پیشرفته دارای قدمت طولانی و در کشور ایران دارای پیشینه کوتاه مدت می باشد . در ایران شروع فعالیت رسمی بورس به سال 1346 بر می گردد ولی آغاز فعالیت اصلی آن از سال 1368 که همراه با اولین برنامه توسعه اقتصادی و اجتماعی است می باشد. با توجه به اینکه بازار بورس اوراق بهادار رکن اصلی بازار سرمایه و بازار مالی است ، توسعه متناسب دو بخش اصلی اقتصاد یعنی بخش مالی و واقعی از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد . طبق تئوری های اقتصادی در صورت هر گونه اختلال در رشد و توسعه بخش های مذکور یا عدم توسعه متناسب آنها، رشد و توسعه اقتصادی دچار مشکل خواهد شد . کشورهای توسعه یافته همواره دارای بخش مالی قدرتمندی هستند که بازار پول و بازار سرمایه می باشند .
عدم توسعه مناسب بازار سرمایه به عنوان زیر مجموعه مهمی از بخش مالی علاوه بر ایجاد فشار مضاعف بر سیستم پولی کشور، باعث شده که واحدهای تولیدی و خدماتی از مزایای یک بازار سرمایه فعال و پویا محروم گردند . مهمترین هدف بازار سرمایه این است که با اجرای فرآیند سالم سازی و شفافیت، پس انداز کنندگانی که دارنده منابع مالی می باشند و هدف کسب سود و بازده معقول دارند را به اشخاص حقوقی و واحدهای اقتصادی که برای توسعه فعالیت های خود نیاز به منابع مالی دارند پیوند دهد. اثر بورس اوراق بهادار در هر اقتصادی غیر قابل انکار می باشد و مشارکت کنندگان در این بازار اعم از سرمایه گذاران و صادر کنندگان اوراق بهادار از مزیت های آن بهره مند می گردند

بیان مسئله
رسیدن به توسعه اقتصادی مطلوب هدف اصلی تمامی دولتهاست. از آنجا که این امر به جز عوامل مهمی چون مدیریت کارآمد فناوری پیشرفته و نیروی انسانی خلاق و... نیازمند وجود سرمایه گذاری و تشکیل سرمایه می باشد. لذاتوجه به راه جلب های و جذب سرمایه گذاری امری ضروریست. در این راستا با توجه به مشکلات ناشی از دولتی بودن سیستم بانکی و عدم جوابگویی این سیستم به نیازهای سرما یه گذاری کشور لزوم توجه به بورس اوراق بهادار به عنوان عمده ترین بخش بازار سرمایه در ایران امری کاملا" حیاتی می باشد. بورس اوراق بهادار تهران علی رغم دارا بودن محدودیتهای فنی و غیر فنی در مقایسه با سایر بورسهای جهان می تواند در ایجاد بازار سرمایه قوی و کار آمد تا حد زیادی موثر واقع شود. یکی از راههای مهم در جهت تقویت هر چه بیشتر بورس اوراق بهادار برای نائل شدن به شرایط مطلوب سرمایه گذاری آشنایی تمامی دست اندر کاران به راه های علمی و تجربی مباحث سرمایه گذاری و بورس می باشد. با توجه به لزوم بررسی و شناخت علمی از کارکرد بورس اوراق بهادار در این تحقیق به آشنایی و شناخت بورس- فرآیند سرمایه گذاری و چگونگی محاسبات و تجذیه تحلیلهای آن می پردازیم

اهداف کلی تحقیق
هدف علمی
با توجه به اینکه هر گونه سرمایه گذار ی آگاهانه و مدیرانه پیامد های مثبت وشگرفی در ذهن سرمایه گذار و نیز جامعه اقتصادی خواهد داشت و رقابت را در سطح کلان اقتصادی و مدیریتی در گیر با دانش روز می نماید. بدیهیست که چنانچه این مجموعه نا قابل بتواند در تعیین خط مشی کلی بورس تاثیر گذار بوده و روشنگر راه ره جویان باشد. باعث مسرت گردآورنده آن خواهد شد.
هدف کاربردی
محقق معتقد است چنانچه دانشجو یا هر طالب سرمایه گذاری بتواند به درستی محتویات این پروژه زا مطالعه نموده و اندکی به منابه معرفی شده در پایان مجموعه مراجعه نماید در این صورت توان این را خواهد داشت که در تالار بورسهای کشور با کمی تجربه به راحتی سرمایه گذاری نماید.

تاریخچه بورس در جهان

پیدایش بورس ها در دنیا با دو پدیده دیگر ، یکی پیدایش شرکتهای سهامی با مسئولیت محدود و دیگری پیدایش شرکتهای سهامی عام نیز مرتبط است. واژه "بورس" از نام خانوادگی فردی به نام "واندر بورس" اخذ شده که در اوایل قرن پانزدهم در شهر بروژ در بلژیک می زیسته و صرافان شهر در مقابل خانه او گرد می آمدند و به داد و ستد کالا ، پول و اوراق بهادار می پرداختند. نام وی بعدها به کلیه اماکنی اطلاق شد ، که محل داد و ستد پول و کالا و اسناد مالی و تجاری بوده است. تشکیل اولین بورس اوراق بهادار در جهان در سال 1460 روی داد . در این سال در شهر "آنورس" بلژیک که موقعیت تجاری قابل ملاحظه ای داشت ، اولین بازار متشکل سرمایه به وجود آمده است.
رشد بورس سهام و جا افتادن آن در عملیات تجاری واقتصادی ، با انقلاب صنعتی اروپا و شکوفایی اقتصاد تازه متحول شده آن قاره از کشاورزی به صنعتی همراه بوده است.نکته قابل توجه آنکه درست در هنگام جهش معاملات بورس و پا گرفتن آن ، دول اروپایی مانند آلمان ، انگلیس و سوئیس ، قوانین و مقررات ناظر بر فعالیت این نهاد را وضع کردند و قبل از اینکه امنیت سرمایه گذاری به خطر افتد و موجباتی فراهم شود که صاحبان پس انداز های کوچک ، صنایع نوپای اروپا را از موهبت مشارکت خود محروم سازند ، ضمانت اجراهای قانونی وضع شد تا از هرگوه تقلب و تزویر و پایمال شده حقوق صاحبان سهام ، جلوگیری گردد.
اولین بورس اوراق بهادار جهان در اوایل قرن 17 در شهر آمستردام تشکیل گردید و کمپانی معروف استعماری "هند شرقی" سهام خود را در آن بورس عرضه نمود ، بورس آمستردام امروزه نیز یکی از منابع مهم تامین سرمایه در سطح بین المللی است.
دومین بورس معتبر دنیا ، بورس لندن است که از سال 1801 میلادی با انتشار 4000 سهم 50 پوندی به مبلغ 200000 پوند افتتاح گریدی و آغاز به کار نمود. از ابتدای امر در بورس لندن اوراق بهادار خارجی و داخلی مورد داد وستد قرار می گرفته است. در امریکا اولین محل شناخته شده به عنوان بورس اوراق بهادار در نیویورک و در محوطه ای در زیر سایه درخت نارون بزرگی در خیابان وال "وال استریت " بود که بعد ها به قهوه خانه ای در نزدیکی همان محل انتقال یافت.(1972 م
آقای واندر بورس کسی که کلمه بورس از نام خانوادگی او گرفته شد) وال استریت با جمع آوری مبالغی به عنوان ورودیه از دلالان و گسترش عملیات تقویت شد.و به مجتمع تجاری عظیمی مبدل گردید که بعد ها به عنوان بورس سهام نیویورک رسما به ثبت رسید.بورس نیویورک در حال حاضر بزرگترین بازار سرمایه دنیاست.

تاریخچه بورس در ایران

در سال1315 شمسی دو کارشناس هلندی و بلژیکی فقط به منظور بررسی امکانات قانونی تشکیل سازمان بورس در ایران به ایران سفر کردند. اما سالها اتاق صنایع معادن بانک مرکزی و وزارت بازرگانی به مطالعه راجع به آن پرداختند و در سال 1341 با تشکیل کمسیونی موضوعی تاسیس بورس اوراق بهادار به صورت جدی دنبال شد. و سر انجام بورس اوراق بهادار تهران در بهمن ماه سال 1346 بر چایه قانون مصوب اردیبهشت ماه 1345 تاسیس شد. دوران فعالیت بورس اوراق بهادار را میتوان به 4 دوره تقسیم کرد:
دوره نخست(1346-1357) –دوره دوم (1358-1367) _دوره سوم (1368-1383) _دوره چهارم(از1384 تا کنون)

بورس چیست؟

برای شناخت بورس و آشنایی بیشتر با آن بهتر است از "بازار" و تعریف آن شروع کنیم. در یک تعریف ساده، میتوان گفت که، بازار مکانی است که در آن خرید و فروش صورت میگیرد؛ و سادهتر این است که بگوییم هرگاه شرایطی فراهم شود که بین خریدار و فروشنده رابطه برقرار شود و معاملهای صورت پذیرد بازار تشکیل شده است. این شرایط میتواند مکان خاصی باشد یا شبکهای ارتباطی مثل اینترنت. در بازارها به طور کلی دو نوع دارایی، داراییهای واقعی و داراییهای مالی، مورد معامله قرار میگیرند. داراییهای واقعی همان داراییهای فیزیکی هستند مثل زمین، ساختمان و انواع کالا مانند ماشین، لوازم خانگی و .... اما داراییهای مالی داراییهای کاغذی و بهتر بگوییم اسنادی هستند، مثل سهام و اوراق مشارکت. بورس بازاری است که در آن داراییهای مختلف مورد معامله قرار میگیرد. از این رو، انواع بورسها را میتوان به سه دستهی کلی بورس کالا، بورس ارز و بورس اوراق بهادار طبقهبندی کرد.
1. بورس کالا: بازاری که در آن خرید و فروش کالاهای معین صورت میگیرد و به طور منظم و دائم فعال است بورس کالا نام دارد. در بورس کالا معمولاً مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار میگیرد. هر بورس کالایی را با نام همان کالایی که مورد معامله قرار میگیرد نامگذاری میکنند. مثلاً بورس نفت و بورس گندم. 2. بورس ارز: در بورس ارز، همان طور که از نام آن مشخص است، کار خرید و فروش پولهای خارجی انجام میگیرد. این بورس در کشور ما فعال نیست اما در کشورهای پیشرفته فعالیت چشمگیری دارد.
3. بورس اوراق بهادار: در بورس اوراق بهادار داراییهای مالی از قبیل سهام، اوراق مشارکت و.....مورد معامله قرار میگیرد. در ایران، به بازار خرید و فروش اوراق بهادار که به طور رسمی و دائمی در محل معینی تشکیل میشود "بورس اوراق بهادار" میگویند ولی ما در این نوشته برای اختصار آن را بورس یا بورس اوراق بهادار میگوییم

چرا در بورس سرمایه گذاری کنیم؟

سرمایه گذاران در هر کجا که سرمایه گذاری می کنند علاوه بر اینکه به دنبال کسب سود هستند در انتخاب نوع سرمایه گذاری نیز به دنبال جایی می گردند که سو بیشتری بدهد مورد اطمینان و قانونی باشد هر زمان که بخواهند بتوانند از وضعیت سرمایه گذاری خود مطلع شوند هر وقت که بخواهندبتوانند سرمایه خود را نقد کنند و...... برخی نیز علاوه بر این معیارهای متعالی تری دارند به عنوان مثال دنبال سرمایه گذاری در کاری هستند که علاوه بر خودشان جامعه از آن بهره مند شود . مثلا" ایجاد اشتغال بکندو..... بورس از جمله مراکزیست که که جمیع این ویژگی ها را داراست. پس سرمایه گذاری در بورس نه تنها برای سرمایه گذاران و سرمایه پذیران سودمند است بلکه برای کل جامعه نیز فواید قابل توجهی دارد.

چگونه میتوان در بورس سرمایه گذاری کرد؟

انجام هر فعالیتی تابع آداب و مقرراتی است. سرمایه گذاری در بورس نیز تابع مقررات و آداب خاص خود است. اولین کاری که برای سرمایه گذاری در بورس باید انجام داد گرفتن "کد معاملاتی" است. این کد به منظور راحت تر شدن وسرعت یافتن بیشتر کازر به افرادداده می شود همان طور که بانک به مشتری خود شماره حسابی میدهد که مشتری با آن شماره شناخته میشود بنابر این سیستم معاملاتی بورس افراد را به وسیله کد معاملاتی آنها شناسایی میکند برای گرفتن کد معاملاتی فرد می تواند با مراجعه به یکی از کارگذاریها و ارائه فتوکپی شناسنامه یا کارت ملی خود کد مربوط به خود را دریافت دارد.کد معاملاتی شامل سه حرف اول نام خانوادگی به همراه یک عدد ثابت می باشد.به عنوان مثال کد معاملاتی کسی که نام خانوادگی او فخرآبادی است میتواند "فخر 00101" باشد.

آشنایی با بورس اوراق بهادار و نحوه ی سرمایه گذاری در آن

از دیدگاه اقتصادی، نقش بورس اوراق بهادار از چهار بعد قابل تأمل است:
الف: جمع آوری سرمایه های جزیی و پراکنده و یک کاسه کردن آنها در جهت تجهیز منابع مالی شرکتها
انتشار سهام و فروش اوراق مشارکت یکی از مطمئن ترین راههای جمع آوری وجوه لازم برای سرمایه گذاری است . واحدهای تولیدی و تجاری به عوض استقراض از نظام بانکی می توانند تحت ضوابطی از طریق انتشار سهام یا فروش اوراق مشارکت در بورس نیازهای مالی خود را تأمین کنند . در گذشته ایجاد واحدهای کوچک با تأمین سرمایه از سوی یک شخص یا یک خانواده میسر بود . در حالیکه امروزه دیگر تأسیس واحدهای بزرگ تولیدی و تجاری چنان سرمایه انبوهی را می طلبد که از توان مالی یک فرد یا خانواده خارج است . بورس مکانی است که این واحدها با انتشار سهام قادر هستند سرمایه های پراکنده را جمع آوری کرده و در پروژه های بزرگ سرمایه گذاری نمایند .
ب: توزیع عادلانه درآمد و ایجاد احساس مشارکت
با تقسیم مالکیت های بزرگ از طریق فروش سهام آنها در بورس اوراق بهادار از دید اقتصاد کلان به هدف های توزیع عادلانه تر درآمد و نیز احساس مشارکت در عموم افراد جامعه در فعالیت های تولیدی و تجاری کمک زیادی می کند . حتی چنانچه امکان تأمین سرمایه گذاری های بزرگ یا استقراض بانکی میسر شود، مع هذا انتشار و فروش سهام به عموم به منظور تأمین منابع مالی مرجح است . بسیاری از جامعه شناسان توزیع مالکیت را بین عموم طبقات به لحاظ اجتماعی مفید می دانند . امری که از دو قطبی شدن جامعه جلوگیری می کند و ناآرامی های اجتماعی را تخفیف می دهد.
ج: ایجاد یک بازار رقابتی کامل
در بازار رقابتی کامل تعداد زیادی خریدار و فروشنده به نحوی عادلانه تحت مکانیزم بازار یعنی عرضه و تقاضا به فعالیت می پردازند و هر کس می تواند آزادانه اوراق بهادار را خریداری و یا به فروش برساند. ضمناً شرکت های بورس ملزم هستند اطلاعات مالی و گزارش های مربوط به اتفاقات مهم و سرمایه گذاری ها و کلاً هر اطلاعاتی که روی قیمت سهام اثرگذار است و محرمانه نباشد را به صورت سه ماهه، شش ماهه، نه ماهه و سالیانه به بورس ارسال نموده و بورس پس از بررسی، آنها را منتشر می نماید .
د: تخصیص مطلوب منابع
وجود فضای یک بازار کامل در بورس اوراق بهادار، تخصیص مطلوب منابع را میسر می سازد . بورس اوراق بهادار با تعیین بهای رقابتی سهام به عنوان ابزار انتظامی اقتصاد، مدیران غیر کارا و ضعیف را تنبیه و مدیران مبتکر و قدرتمند را تشویق می کند. یک شرکت زیان ده نمی تواند از طریق بورس به تأمین نیازهای مالی خود اقدام نماید .