پروژه رشته علوم تربیتی وآموزشی مقایسه مهارت های حرفه ای مدیران و معلمان مدارس هوشمند با مدارس عادی همراه با پرسشنامه و کار آماری

آموزش و پرورش به مثابه یک سیستم باز، متأثر از تغییرات و تحولات محیط پیرامون خود است. امروزه فرآیند جهانی شدن، توسعه فناوری های نوین، کاربرد تکنولوژی و شتاب فزاینده تحولات، تمام فعالیت های حاکم بر آن را دگرگون ساخته است. در جهان متحول امروزی که اطلاعات به سهولت و سرعت در اختیار همگان قرار می گیرد و حجم عظیمی از اطلاعات در ابعاد گوناگون اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی پیش روی انسان حاضر قرار گرفته است و به تبع آن گزینش و تصمیم گیری دشوارتر و حساس تر شده است، تعلیم و تربیت باید به گونه ای باشد تا افراد در مقابل سیل جدید اطلاعات دچار دوگانگی نشوند و بتوانند در برابر تندبادهای فرهنگی و اجتماعی و انسانی هویت خود را گم نکنند و با بهره گیری مناسب و خلاقانه از تغییرات، تهدیدات را به فرصت ها تبدیل نمایند. از این رو در دنیای پرشتاب امروز آموزش و پرورش باید به جای انتقال اطلاعات به ذهن دانش آموزان و انباشتن ذهن آنها از اطلاعات گوناگون و حافظه پروری به پرورش ذهن هایی خلاق بپردازد و دانش آموزانی سالم، بالنده، متعادل و رشد یافته تربیت نمایند. مدارس باید به آنان بیاموزند که چگونه اطلاعات مورد نظر خود را استخراج کنند، چگونه در مورد آنها بیندیشند و چگونه حاصل یافته های خود را برای حل مسائل و توسعه و پیشرفت به کار گیرند و در یک کلام به آنان چگونه زیستن در جهانی متغیر را بیاموزند. بر این اساس علمای تعلیم و تربیت در دنیای پیچیده و پیشرفته امروز بر این اعتقادند که کارورزان نظام آموزشی، همچون مدیران و معلمان به عنوان پیشگامان این تغییرات در مدرسه در صورتی قادر به هم آوردی با این موج عظیم تغییرات و تحولات خواهند بود که به دانش و مهارت و شایستگی لازم مجهز گردند، تا بتوانند تغییرات مطلوب را در شناختها، نگرش ها و در نهایت رفتار کودکان، نوجوانان و جوانان ایجاد نمایند. لذا با توجه به این مهم بر آن شدیم تا با انجام پژوهش حاضر مهارت های حرفه ای مدیران و معلمان مدارس هوشمند با مدارس عادی را مورد مقایسه قرار دهیم. باشد که نتایج آن مورد استفاده و بهره برداری مسئولان و دست اندرکاران نظام های آموزش و پرورش قرار گیرد.

1. کلیات پژوهش

1. 1. بیان مسأله
مدتی است که مدارس هوشمند در ایران تأسیس شده است. در این مدت مطالعاتی در مورد مفاهیم اصلی مدارس هوشمند، برنامه درسی، محتوای دروس و شیوه های آموزشی متناسب با این مدارس انجام شده است. امّا علیرغم تکامل روزافزون مدارس هوشمند و حرکت شتابان سازمان- های آموزشی به سوی آن، مطالعات در حوزه مدیریت این مدارس و ویژگی های آن و مهارت های حرفه ای جدید مدیران و معلمان این مدارس صورت نگرفته است.
سازمان های آموزشی به دلیل عمده سر و کار داشتن با رشد و تحول انسان ها از پویاترین سازمان ها محسوب می شوند. تحول و تغییر نیز از خصوصیات بارز عصر کنونی است. برای سازگاری سازمان ها با تغییرات و تحولات جهانی و حفظ بقای آن ها گسترش مهارت ها و دانش لازم به کارکنان ضروری است.
بهسازی و آموزش مدیران آموزشی به نظر کوتاهترین و مناسب ترین راه افزایش کیفیت آموزش و پرورش در شرایط موجود است. مدیران آموزشی با کسب تبحر و دانش در زمینه های آموزش و تدریس، نظارت و راهنمایی مدیران، هدایت تحصیلی، فردی و شغلی شاگردان، ارزشیابی، ارتباطات، امور سازمانی و اجرایی و بالاخره فن آوری های نوین می توانند جو سازمانی را به جو آموزنده و سازنده برای اعتلای روز افزون شایستگی کارکنان و شاگردان تبدیل کنند. معلمان نیز تحت نظارت و راهنمایی مدیران شایسته آموزشی بهتر می توانند یادگیری شاگردان را بهبود بخشند. هدف از مدیریت آموزشی بهبود یادگیری شاگردان از طریق بهسازی معلمان است (بهرنگی، 1387).

نظام های آموزشی و فعالیت های حاکم بر آن، با توجه به پیشرفت جوامع، همواره دستخوش تغییر و تحول بوده است و تحول آموزشی، خود معلول تحول اجتماعی و تحول علوم و فناوری است، زیرا در جوامع ساده، نیازها ساده و روش ارضای نیازها نیز ساده است. در چنین جوامعی، دایره آموختنی ها گاهی آنچنان محدود است كه اگر كسی ادعا كند: «هر آنچه آموختنی بود فرا- گرفتم»، حرفی به گزاف نگفته است. ولی در جوامع پیچیده و پیشرفته، سرعت تحول نظام های آموزشی آنچنان سریع است كه هر چند سال یك بار، در ساختار نظام آموزشی یك دگرگونی كلی ایجاد می شود و این تحول به حدی است كه گاهی كسانی سخن از جامعه بی مدرسه به میان می- آورند. به همین دلیل، در دنیای امروز، با توجه به پیشرفت سریع علوم و فن آوری نه می توان به تمام دانش موجود دست یافت و نه می توان هر شخصی را با هر خصوصیتی به كار تدریس و معلمی گمارد.
با پیشرفت علوم و فنون و پیچیده شدن جوامع، نیازهای فردی و اجتماعی نیز پیچیده می- شوند. ارضای نیازهای پیچیده نیز احتیاج به علوم و فنون پیچیده دارد. كسب علوم و فنون پیچیده در سایه روش های آموزشی پیچیده امكان پذیر است. به این سبب وظیفه و مسئولیت معلم امروز نسبت به گذشته سنگینترو پیچیده تر شده است. دیگر نمی توان با روش های سنتی، جامعه و افراد آن را به سوی یك تحول پیچیده و پیشرفته سوق داد (شعبانی، 1389).
لذا با كمی تأمّل و توجه به دیدگاه مطرح شده نیاز به مهارت های حرفه ای جدیدی در مدیران و معلمان واحدهای آموزشی احساس می شود و نظر به اهمیت روز افزون این مهارت های حرفه- ای جدید در پیشبرد اهداف عالی تعلیم و تربیت، این پژوهش در صدد مقایسه مهارت های حرفه ای مدیران و معلمان مدارس هوشمند با مدارس عادی استان گیلان برآمده است. و در اینجا این سؤال مطرح می شود: آیا مهارت های حرفه ای مدیران و معلمان مدارس هوشمند با مدارس عادی متفاوت است؟

نظر به اینكه در دوران اخیر و عصر حاضر شاهد گسترش نقش رایانه در علم و اقتصاد و زندگی مردم هستیم و دورانی كه تحولات علمی و تكنولوژیكی و اجتماعی و توسعه زیاد یافته های علمی و تحقیقات بسیار قابل توجه است. بدین لحاظ آن را عصر انفجار اطلاعات یا به گفته «الوین تافلر» عصر دانایی لقب داده اند و این اعلام كه وارد «شوك آینده» می شویم، نقش تعلیم و تربیت را بسیار حساس ساخته است. از ویژگی های این عصر افزایش روزافزون و سرسام آور حجم اطلاعات و گسترش علم و تکنولوژی و یافته های علمی است.
تعلیم و تربیت سنتی میراث های فرهنگی خود را بیشتر در قالب داستان ها و ترانه ها، حماسه ها و ضرب المثل ها و... به طور شفاهی انتقال می داد و دایره فهم یادگیری را به شنیدن و حفظ كردن محدود می كرد. اما وجود دیسك های كامپیوتری و لیزری به گونه ای كه می توان اطلاعات چاپ شده بر حدود 550000 صفحه كاغذ A4 را در یك دیسك لیزری جای داد، در دنیای امروز نقش و وظیفه ی تعلیم و تربیت را بكلی دگرگون كرده است (سلیمان پور، 1384).

حال با توجه به این مهم كه درشرایط كنونی هیچ انسانی بی نیاز از تعلیم و تربیت نیست، این سؤال مطرح می شود كه آیا در نظام های آموزشی برای پرورش و آماده سازی انسان هایی سازنده و پویا كه خواهان رشد، آزادی، دانایی و توانایی باشند، انسان هایی كه در مقابل سیل جدید اطلاعات دچار دوگانگی نشوند و بتوانند در برابر تندبادهای فرهنگی، اجتماعی و انسانی هویت خود را گم نکنند و با بهره گیری مناسب و خلاقانه از تغییرات، تهدیدات را به فرصت ها تبدیل نمایند و بالاخره تربیت انسان هایی كه همواره در مسیر شدن و تكامل گام نهند، نیاز به معلمان و مدیران آموزشی با توانایی ها و شایستگی ها و مهارت هایی ویژه احساس نمی شود؟ آیا به راستی زمان آن فرا نرسیده است كه دست اندر كاران نظام های تعلیم و تربیت به این نیاز مهم عصر خود پاسخی مثبت ارائه دهند؟
از این رو پذیرفتنی است در دنیای پرشتاب امروز آموزش و پرورش باید به جای انتقال اطلاعات به ذهن دانش آموزان و انباشتن ذهن آنها از اطلاعات گوناگون و حافظه پروری به پرورش ذهن هایی خلاق بپردازد و دانش آموزانی سالم، بالنده، متعادل و رشد یافته تربیت نمایند. مدارس باید به آنان بیاموزند که چگونه اطلاعات مورد نظر خود را استخراج کنند، چگونه در مورد آنها بیندیشند و چگونه حاصل یافته های خود را برای حل مسائل و توسعه و پیشرفت به کار گیرند و در یک کلام به آنان چگونه زیستن در جهانی متغیر را بیاموزند.

بر این اساس علمای تعلیم و تربیت در جهان متحول امروزی بر این اعتقادند که کارورزان نظام آموزشی، همچون مدیران و معلمان به عنوان پیشگامان این تغییرات در مدرسه در صورتی قادر به هم آوردی با این موج عظیم تغییرات و تحولات خواهند بود که به دانش، مهارت و شایستگی لازم مجهز گردند. تا بتوانند تغییرات مطلوب را در شناخت ها، نگرش ها و در نهایت رفتار کودکان، نوجوانان و جوانان ایجاد نمایند. لذا انجام تحقیقی در زمینه مهارت های حرفه ای مدیران و معلمان و مقایسه آن در مدارس هوشمند و مدارس عادی ضروری به نظر می رسد. به طور كلی عوامل گوناگونی بر ضرورت این پژوهش و لزوم توجه ای جدی به مهارت های حرفه ای مدیران و معلمان دخالت دارند كه مهم ترین آنها در ذیل ارائه می شود:

1. گستردگی و پیچیده شدن نظام های آموزشی و فعالیت های حاكم بر آن.

2. تغییرات و تحولات روز افزون در بخش های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و....

3. پیشرفت های سریع در ابعاد گوناگون علمی، فن آوری، تكنولوژی و ارتباطی.

4. دگرگونی و افزایش نیازهای فردی و اجتماعی افراد.

5. روز افزون شدن توجه اقشار گوناگون مردم به امور تعلیم و تربیت فرزندانشان.

6. نیازهای معلمان و مدیران آموزشی به آموزش های ضمن خدمت جهت به روز رسانی مهارت- های حرفه ای آنان و لزوم ارتباط دادن این آموزش ها با نیازهای جوامع امروز.

1. 3. 1. اهداف اصلی تحقیق

1. تعیین تفاوت بین مهارت های حرفه ای مدیران مدارس هوشمند با مدارس عادی.

2. تعیین تفاوت بین مهارت های حرفه ای معلمان مدارس هوشمند با مدارس عادی.

1. 3. 2. اهداف ویژه تحقیق

1. تعیین تفاوت بین مهارت های حرفه ای مدیران مدارس هوشمند با مدارس عادی مقطع ابتدایی.

2. تعیین تفاوت بین مهارت های حرفه ای مدیران مدارس هوشمند با مدارس عادی مقطع راهنمایی.

3. تعیین تفاوت بین مهارت های حرفه ای مدیران مدارس هوشمند با مدارس عادی مقطع متوسطه.

4. تعیین تفاوت بین مهارت های حرفه ای معلمان مدارس هوشمند با مدارس عادی مقطع ابتدایی.

5. تعیین تفاوت بین مهارت های حرفه ای معلمان مدارس هوشمند با مدارس عادی مقطع راهنمایی.

6. تعیین تفاوت بین مهارت های حرفه ای معلمان مدارس هوشمند با مدارس عادی مقطع متوسطه.

1. 4. 1. سؤال های اصلی تحقیق

1. آیا مهارت های حرفه ای مدیران مدارس هوشمند با مدارس عادی متفاوت است؟
2. آیا مهارت های حرفه ای معلمان مدارس هوشمند با مدارس عادی متفاوت است؟

1. 4. 2. سؤال های ویژه تحقیق

1. آیا مهارت های حرفه ای مدیران مدارس هوشمند با مدارس عادی مقطع ابتدایی متفاوت است؟
2. آیا مهارت های حرفه ای مدیران مدارس هوشمند با مدارس عادی مقطع راهنمایی متفاوت است؟
3. آیا مهارت های حرفه ای مدیران مدارس هوشمند با مدارس عادی مقطع متوسطه متفاوت است؟
4. آیا مهارت های حرفه ای معلمان مدارس هوشمند با مدارس عادی مقطع ابتدایی متفاوت است؟
5. آیا مهارت های حرفه ای معلمان مدارس هوشمند با مدارس عادی مقطع راهنمایی متفاوت است؟
6. آیا مهارت های حرفه ای معلمان مدارس هوشمند با مدارس عادی مقطع متوسطه متفاوت است؟

1. 5. 1. فرضیه های اصلی تحقیق

1. بین مهارت های حرفه ای مدیران مدارس هوشمند با مدارس عادی تفاوت وجود دارد.
2. بین مهارت های حرفه ای معلمان مدارس هوشمند با مدارس عادی تفاوت وجود دارد.

1. 5. 2. فرضیه های ویژه تحقیق

1. بین مهارت های حرفه ای مدیران مدارس هوشمند با مدارس عادی مقطع ابتدایی تفاوت وجود دارد.
2. بین مهارت های حرفه ای مدیران مدارس هوشمند با مدارس عادی مقطع راهنمایی تفاوت وجود دارد.
3. بین مهارت های حرفه ای مدیران مدارس هوشمند با مدارس عادی مقطع متوسطه تفاوت وجود دارد.
4. بین مهارت های حرفه ای معلمان مدارس هوشمند با مدارس عادی مقطع ابتدایی تفاوت وجود دارد.
5. بین مهارت های حرفه ای معلمان مدارس هوشمند با مدارس عادی مقطع راهنمایی تفاوت وجود دارد.
6. بین مهارت ها حرفه ای معلمان مدارس هوشمند با مدارس عادی مقطع متوسطه تفاوت وجود دارد.

1. 6. 1. تعریف مفهومی اصطلاحات و متغیرها

1 .6. 1. 1. مهارت های حرفه ای
مهارت های حرفه ای به معنی گذراندن دوره های عملی از طریق تجربه، كار عملی، تمرین و كارورزی است و كسب پختگی لازم در به كارگیری علم، هنر و فن مدیریت كه بر اثر تكرار و تمرین حاصل می شود. (میر كمالی، 1389). مهارت به تواناییهای قابل پرورش شخص كه در عملكرد و ایفای وظایف منعكس می شود، اشاره می كند. بنابراین منظور از مهارت، توانایی به كار بردن مؤثر دانش و تجربه شخصی است. ضابطه اصلی مهارت داشتن اقدام و عمل مؤثر در شرایط متغیر است (علاقه بند، 1384).
1. 6. 1. 2. مدرسه هوشمند
سازمان آموزشی با موجودیت فیزیكی و حقیقی (و نه مجازی) است كه در آن دانش آموزان به شكل نوینی آموزش می بینند. در مدرسه هوشمند، كنترل و مدیریت مبتنی بر فناوری رایانه و شكبه انجام گرفته، و محتوای اكثر دروس آن الكترونیكی و سیستم ارزشیابی و نظارت آن هوشمند می باشد.
در این گونه مدارس، دانش آموزان متناسب با استعدادها و علایق خود به یادگیری می- پردازند و توجه به باور كردن همه استعدادهای بالقوه دانش آموزان در تمامی فعالیت های آموزشی و فوق برنامه به چشم می خورد. همچنین محدودیتی در ادامه روند یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموز وجود نخواهد داشت. معلمان در این مدارس به متخصصانی توانا تبدیل می شوند كه راهنمایی دانش آموزان را در فرایند یادگیری بر عهده دارند. به علاوه آنان در دستیابی دانش- آموزان به منابع دانش برای انجام دادن فعالیت های تحقیقاتی و پژوهشی، نقش تسهیل كننده ای خواهند داشت. در حقیقت نقش سنتی معلمان که منبع اصلی دانش و ارائه کنندگان آن شناخته می- شدند، به راهنمای دانش آموزان برای خود یادگیری و تسهیل دسترسی ایشان به منابع فراوان دانش، تغییر می کند. معلمان به دانش آموزان نشان می دهند که چگونه بیاموزند و چگونه از آموخته های خود در جهت ارتقاء و بهبود کیفیت زندگی خویش استفاده کنند (محمودی و همکاران، 1387). در تعریف مدارس هوشمند ایران چنین آمده است: مدارس هوشمند ایران مدارس توسعه یافته ای هستند كه برای انتقال مفاهیم سنتی از ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات كمك می گیرند. این ابزارها شامل برنامه های رایانه ای از جمله به کارگیری نرم افزارهای کاربردی نظیر اسلاید (پاورپوینت)، واژه نگار و صفحات گسترده و امکانات اینترنتی است. در مدارس هوشمند دانش آموزان با بهره گیری از اینترنت به منابع عظیم اطلاعاتی دسترسی دارند و در صورت نیافتن پاسخ سؤالات خود علاوه بر معلم کلاس با دیگر معلمان و دانش آموزان ارتباط برقرار می کنند. این مدارس نسبت به مدارس سنتی از فناوریهای اطلاعاتی بیشتری استفاده می- كنند. محتوا به شیوه الكترونیك ارائه شده و معلم نقش راهنما را دارد. در این مدارس سعی براین است تا به كمك فناوریهای جدید معضلات و مشكلات آموزشی اعم از مشكلات مربوط به كمبود سواد رایانه ای، سواد اطلاعاتی، مشكلات مربوط به روشهای سنتی تدریس معلم حل شود (عشرت زمانی و همکاران، 1389).