پروژه برنامه ریزی تور مسافرتی تبریز رشته گردشگری

طراحي و برگزاري بسته اي سفر در عين حال كه يكي از جذاب ترين كسي و كارها در صنعت گردشگري به شمار مي رود ، اما در ادبيات گردشگري و حتي ادبيات بين المللي آن حوزه اي است كه به نسبت مورد توجه مؤلفان و محقان قرار نگرفته است و در زبان فارسي نيز اين حوزه را بايد بطروكلي محجور و دور از كانون توجه دانست . طراحي نخستين بسته ي سفر ريلي توماس كوك انليسي به سال 1841 انجام پذيرفت ليكن بايد گفت تا آغاز دهه ي شصت قرن بيستم ميلادي كه توجه عموم به خريد بسته هاي سفر بجاي خريد جداگانه اجزاء ان جلب گرديد ، و تا شو كهاي حاصل از بحران نفتي در دهه ي هفتاد و وقايع توريستي آغاز قرن بيست و يكم صنعت تور گرداني فراز و نشيب هاي بسياري را پشت سر گذارده است .
معرفي مقاصد جديد ، طراحي بسته هاي تركيبي از اسباب هاي حمل و نقل نظير تورهاي تركيبي هوايي و كروز ، توجه به نيازهاي خا ص بخش هاي مختلف بازار در طراحي بسته هاي سفر ماجراجويانه ، طبيعت گردي ، ورزشي و درماني نوآوري هايي بوده اند كه اين صنعت را دو به دم نو كرده و به پيش برده اند .

2-1-1 پيشينه تبريز

تبريز مرکز استان آذربايجان شرقي است . در 46 درجه و 23 دقيقه طول شرقي و38 درجه و1دقيقه عرض شمالي از نصف النهار گرينويچ واقع شده است(مجله ي جغرافيا وتوسعه,1386,سال پنجم,شماره9) ، ارتفاع آن از سطح دريا 1340 متر مي درياچه اروميه و619 کيلومتري غرب تهران قرار دارد و در 150 کيلومتري جنوب جلفا ، مرز ايران وجمهوري آذربايجان قرار گرفته است . جمعيت تبريز بيش از يک ونيم ميليون نفر مي باشد.تبريز از سمت جنوب به رشته کوه منفرد هميشه پر برف سهند واز شمال شرقي به کوه سرخ فام عون علي (عينالي) محدود مي شود.رودخانه آجي چاي (تلخه رود) از قسمت شمال وشمال غرب تبريز مي گذرد وبعد از طي مسافتي قابل توجه در دشت تبريز به درياچه اروميه مي ريزد ومهرانرود از ميانه تبريز مي گذرد که اکثراَ در فصول مختلف سال بي آب است.
تبريز زماني داراي باغات ومزارع فرح انگيز وپرآوازه ای بود به همراه قنات ها وچشمه هاي متعدد که امروزه تمامي آن همه باغات و مزارع از ميان رفته يا در حکم ازميان رفتن است وگستره شهر پيرامون خود را به مناطق مسکوني، تجاري، اداري وصنعتي وخدماتي مبدل ساخته است . شرح تبريزازگذشته هاي دورتابه امروزهرگزدرقاموس سطرهاونوشته ها نگنجيده است

پيشينه تبريز همواره در هاله اي از ابهام مستور بوده و امروزش نيز حکايتگر غريب است. تاريخ تبريز در پيش از ظهور اسلام اسير ظن ها و گمان ها وگاهي اغراض هاست وبعد از ظهور اسلام سيماي پر شکوهش نظر جهانيان را معطوف مي سازد و در گستره وسيع حکومت اسلامي به « قبۀ الاسلام » مشهور مي شود
سپس در شا هراه ابريشم ، شرق را با غرب پيوند مي دهد ورونق اقتصادش به بنيان بازارها و کاروانسراهايي مي انجامد. که عظيم ترين مکان مسقف پهنه گيتي مي گردد وازاین رو ـ رشک انگيز ـ داراي شکوه مندترين ابنيه اعصار و مترقي ترين دانشگاه آنزمان ها ـ ربع رشيدي ـ مي شود .بنياد شهر تبريز و وجه تسميه نامش افسانه ای را مي ماند ، گاهي بوي اغراض مي دهد وبرخي موارد نيز از ظن ها وگمان ها نشأت مي گيرد .
زنده يادعبدالعلي کارنگ درآثارباستاني آذربايجان (آثاروابنيه تاريخي شهرستان تبريز ) در باب وجه تسميه تبريز مي نويسد: کلمه تبريز را جغرافي نويسان عرب چون سمعاني و ياقوت حموي به« کسر تاء » وجغرافي نويسان ايراني و ترک چون حمد الله مستوفي و کاتب چلبي به « فتح تاء » و مورخان رومي و ارمني و روسي چون فاوست ، آسوليک ، وارطان و خانيکف به « فتح تاء » قلب « باء » به « واو» يعني به صورت « تورز Tavrez » و« تورژ Tavdrz » ، «تورشavres T» دَورژDavrez » ذکر کرده اند.

درباره بنا و وجه تسميه شهر تبريز حمدالله مستوفي و ياقوت حموي مي نويسند: بناي تبريز از زيبده زن هارون الرشيد است. وي به بيماري تب نوبه مبتلا بوده ، روزي چند در آن حوالي اقامت کرده ، در اثر هواي لطيف و دل انگيز آنجا بيماري زيبده زايل شده، فرموده شهري در آن محل بنا کنند و نام آن را« تب ريز » بگذراند.
اوليا چلبي کلمه « تبريزرا به معني ستمه دوکوچو » ( ريزنده تف و تاب ) و اين نام را با آتشفشاني ديرين کوه سهند مربوط دانسته است. زنده ياد کارنگ در ادامه مي افزايد: مورخان ارمني هم اسم تبريز را « تورژ يا دورژ » محرّف عبارت « دَ ، ي ، ورژ » و به معني انتقال گاه دانسته و نوشته اند: باني تبريز خسرو ارشاکي ( 233 – 217 م ) حکمران ارمنستان است که آن شهر را به ياد گرفتن انتقام « ارتبانوس » يا « اردوان » آخرين پادشاه پارتي ارز اردشير بابکان بنياد نهاده و نام آن را ( Da – I – vrez ) گذاشته است.

مؤلف آثار باستاني آذربايجان با افسانه شمردن موارد ذکر شده مي نويسد: قديمي ترين ذکر نام تبريز را در کتيبه سارگن دوم پادشاه آشور خواهيم يافت، شرقشناس شهير فقيد ولاديمير مينورسکي مي نويسد: « سارگن دوم در سال 714 قبل از ميلاد به قصد تصرف ممالک اورارتو سفري به شمال غربي ايران کرد. از ناحيه سليمانيه کنوني ( واقع در کردستان عراق ) داخل کردستان مکري شد. از پارسوا Parsua ( پسوه کنوني ) و ساحل جنوبي درياچه اروميه گذشت. از سوي شرقي درياچه به راه خود ادامه داد و پس از پشت سر گذاشتن « اوشکايا » ( اسکوي کنوني ) قلعه « تارومي » يا « تاروني » و « ترماکيس » را گشود . بعيد نيست يکي از اين دو کلمه نام قديمي تبريز کنوني باشد.

چنانچه در ابتدا اشاره شد پيشينه تبريز همواره در هاله اي از ابهام مستور بوده است و بنياد و وجه تسميه نامش گاهي افسانه ای، گاهي مغرضانه و گاهي نشأت گرفته از ظن ها وگمان ها مي گردد. اين که تبريز قبل از اسلام مکاني آباد و يا غير آباد بوده است هنوز سند محکمه پسندي در ميان نيست حتي در اوايل ظهور اسلام نيز در حمله اعراب به آذربايجان نامي از تبريز ديده نمي شود.تنها اشاره دقيق و مستند مربوط به زمان سلسله رواديان است که در زمان خلافت متوکل عباسي، رواد ازدي از اهالي يمن در آذربايجان به حکمراني پرداخت و در زمان او و فرزندانش تبريز رو به آبادي نهاد و دور شهر را بارو کشيدند. از آن زمان به بعد تبريز با سپري ساختن وقايع تلخ و شيرين آوازه اي جهاني يافت. اوصافي که در طول تاريخ از تبريز شده است به اجمال چنين است:
در قرن چهارم هجري ياقوت حموي تبريز را مشهورترين شهر آذربايجان مي خواند. ابوحوقل در 367 و ابن مسکويه در 421 و ناصر خسرو در 438 تبريز را بزرگترين و آبادترين شهر آذربايجان مي خوانند.
در سال 618 لشکر مغول به پشت دروازه هاي تبريز مي رسند، اما تدابير شايان تقدير بزرگان شهر تبريز را از حمله مغولان مصون نگه مي دارد و مردم تبريز با بذل مال شهر را از کشتار و ويراني رها مي سازند. البته اين اتفاق سه بار تکرار مي شود و در هر سه بار مردم متمول تبريز همان تدبير را به کار مي بندند تا اين که در سال 638هجري قمري مغول ها به سراسر آذربايجان مسلط مي شوند و تبريز را پايتخت خود قرار مي دهند که در زمان غازان خان تبريز شکوه ويژه اي مي يابد. شنب غازان با ابهت تاريخي اش چشم ها را خيره مي سازد. خواجه رشيد الدين فضل الله وزير انديشمند ايلخانيان ربع رشيدي را بنياد مي نهد که در زمان خود عظيم ترين مرکز علمي – فرهنگي به شمار مي رود و از آن همه مجد و عظمت اينک ويرانه هايي از برج هاي ربع رشيدي در ميان محله ا ي باقي مانده است.
اين شهر در طول تاريخ دوره هاي طلايي متعددي را سپري ساخته است. دوران پايتختي ، دوران وليعهد نشيني ، دوران شکوفايي تجاري، اقتصادي، هنري و .... زماني مکتب تبريز در عرصه هنر تحول شگرفي را موجب مي گردد که امروزه آثار کم نظير آن دوره زينت بخش موزه هاي جهان است. مردان و زنان نامداري از اين شهر برخاسته اند، کعبه ملي روم، ميعادگاه عرفا، شعرا انديشمندان و بزرگان بوده است. به همين خاطر تبريز يگانه شهري است که صاحب مقبره الشعرا است. مقبره اي که خاقاني ها، همام ها، قطران ها و ..... سرانجام واپسين مقتدر آسمان شعر و ادب شهريار شيرين سخن در آن مکان مقدس آرميده است. اگر چه از بلايي زميني و آسماني در امان نمانده است، زلزله ها، سيل ها ، بيماري هاي واگير ، جنگ ها و .. تبريز را آشفته ، اما باز اين شهر هميشه سرفراز به قول آقا يحيي ذکاء ، هر بار از زير ويرانه ها و خاکسترهاي شهر پيشين همچون سمندري، زنده تر و سرفرازانه تر قد برافراشته ، زندگي از سر گرفته و هيچگاه زبون پيشامدها و بازي هاي روزگار نگرديده است. مير علي تبريزي واصع خط نستعليق، پير سيد احمد تبريزي استاد کمال الدين بهزاد و .... از جمله هنرمنداني بودند که تحولي در عرصه دنيي هنر آن روزگاد پديد آوردند. در زمان صفويه اين اقتدار هنري در تبريز به اوج خود رسيد اما جنگ صفويان با دولت عثماني آنچه را که يافته شده بود پنبه ساخت و از تبريز و از آن هم مجد و عظمتش جز کشتزارهايي سوخته و کوشک هايي ويران چيزي بر جي نماند و پايتخت به اصفهان منتقل شد و هر چه استاد و هنرمند و انديشمند بود به اصفهان کوچيد و بناهي عظيم اصفهان که امروز مايه مباهات کشورمان است به دست کوچندگان تبريز و هنرمندان اين خطه بنياد شد و پادشاهان صفوي که پادشاهاني فرهنگ دوست و هنر پرور بودند اصفهان را نگين ايران ساختند و هماي سعادت از فراز آذربايجان بويژه ، تبريز پر کشيد و بر سر اصفهان سايه افکند. تبريز گذشته از آنچه ذکرش رفت، در امور بنيادي نيز همواره پيشگام بوده است و شاهد اين مدعا قيام ها وتحول هاي فرهنگي ، هنري و صنعتي است که شاهد آن بوده ايم و هستيم. نقش بنيادي تبريز در نهضت تنباکو به استناد مدارک وجود حقانيت مبداء نهضت تنباکو از تبريز را به اثبات مي رساند که در پي آن ميرزاي شيرازي فتوي معروف خود را صادر مي کند وشرح واقعه به قلم پژوهشگر ارجمند آقا صمد سرداري نيا تحت عنوان « تبريز در نهضت تنباکو» به انجام رسيده است. قيام عظيم مشروطيت و نقش تبريز در اعطي مشروطه به مردم آن زمان امر مبرهني است که حکايتگر دليري مردان پولادين اراده ای چون زنده يادان ستارخان سردار ملي، باقرخان سالار ملي ثقة الاسلام،شيخ محمدخياباني، علي مسيو، حسين خان باغبان و ... است.
بعد از قيام مشروطه و وقايع مختلف، تبريز پس از سپري ساختن سال هاي بحراني 20 الي 25 سال 1332 در نهضت ملي ساختن نفت يکي از ارکان حرکت هاي آن زمان در سراسر کشور به شمار مي رفت و گواه اين ادعا، صفحه هاي حاکي شور و حال انقلابي مطبوعات تبريز در آن سال هاست و ملاقات هاي شادروان سيد اسماعيل پيمان با آيت ا... کاشاني و دکتر مصدق مي باشد.در نهضت خرداد سال 1342 نيز بازاريان با بستند بازار و خطبي تبريز با ايراد سخنراني هاي مهم و پخش شب نامه ها و حرکت هاي اصيل انقلابي دين خود را ادا کردند و سرانجام در 29 بهمن سال 56 با حرکتي توفنده بنياد شاهنشاهي 2500 ساله را به لرزه درآوردند و عظمت واقعه به قدري غير منتظره و خارق العاده بود که رژيم شاهي را دچار سردرگمي ساخت و ساواک با تمامي ادعاهاي پرطمطراق خود عاجزانه به تقلا برخاست. آنچه رفت مختصري بود از تبريز و وقايع تاريخي فرهنگي آن. اينک به شرح مختصر يکايک موارد شايان توجه اکتفا مي شود. با اين اميد که اين سطور در شناساندن سيماي تبريز براي هر صاحب اشتياقي سودمند واقع شود.

5-1-1بافت قديمي شهرتبريز

توسعه شهر تبريز از طريق ايجاد بازارچه هايي در امتداد دروازه هاي هشت گانه قديمي صورت گرفته است. با پوشش فواصل بازارچه ها توسط واحدهاي مسکوني، سيماي شهر فعلي در قرن گذشته شکل گرفته است و اکنون نيز اين سيما را مي توان در محلات قديمي شهر کاملاً مشاهده نمود هر چند خيابان کشي هاي جديد آن بافت قديمي و سنتي را از بين برده با اين همه در بين کوچه پس کوچه هاي قديمي شهر و بر خيابان هاي قديمي مي توان به وضوح معماري قديمي شهر را که از آنها آثاري هر چند غير معمور بر جا مانده است مشاهده نمود .اين قسمت از شهر از شمال به محله دوده چي ( خيابان شمس تبريزي )، از جنوب به محله ليلاوا و چرنداب ، از شرق به خيابان ثقۀالاسلام و خاقاني و از غرب به راسته کوچه و شريعتي محدود مي گردد . در درون اين هسته مرکزي بازار تبريز قرار گرفته است که با وسعتي معادل يک کيلومتر مربع از تيمچه ها و سراها و دالان ها و مساجد و حمام ها و حجرات تشکيل يافته است . اين بازار بعد از مشروطيت و مخصوصاَ بعد از سال هاي 1300 شمسي در اثر عدم توجه رو به خرابي گذارده است . هجوم معماري جديد و استفاده از مصالح جديد به جاي مصالح سنتي قديم، اين بازار را مورد تهديد جدي قرار داده است . رکورد اقتصادي منطقه بعد از سال هي 1320 که مسيل سياسي وقت موجد آن بوده است و فرار سرميه هاي بومي ، در انهدام بازار تبريز نقش مهمي داشته است به طوري که در دهه هاي 30 و 40 بي توجهي به اوج خود رسيده و بيشتر انهدام بازار و بافت سنتي آن در اين سال ها صورت گرفته است . با تمام اين ها اگر يک جهانگرد اروپايي بخواهد به شرق مسافرت نمايد از اروپا تا تهران بازار سر پوشيده اي به بزرگي و عظمت بازار تبريز مشاهده نخواهد نمود.از جهانگردان بنامي که بازار را در اعصار و قرون مختلف ديده و توصيف نموده اند مي توان مقدسي در قرن چهارم ، ياقوت حموي قرن هفتم ، مارکوپولو قرن هفتم ، ابن بطوطه قرن هشتم ، حمدالله مستوفي قرن هشتم را نام برد که هر به فراخور حال از بازار و وفور کالا واین که درآمد بيشتر مردم از طريق داد و ستد به دست مي آيد سخن رانده اند ولي مفصل ترين آنها را شاردن داشته است

1. 2-1اقليم منطقه تبريز باچندين ماه از سال زمين پو شيده از يخ وبرف است.مقدار بارندگي تبريز در تابستان ها به علت وجود سلسله كوه هاي غربي ايران كه چون سدي مانع از نفوذ هواي مرطوب مديترانه به داخل ايران مي گردد كم است.تعداد روزهاي باراني در حدود 114روز مي باشدكه نوع بارش اغلب به صورت برف است,جبهه هواي سردي كه همه ساله از شمال غربي اذربايجان وارد جلگه تبريز مي شود باران زاست و در فصل زمستان حين عبور از روي مناطق مديترانه و درياي سياه كه داراي فشار كم هستند مقدار زيادي رطوبت با خود به اين منطقه مي اورد.بارندگي در تبريز معمولا از ماه مهر شروع شده و از ماه اسفند شدت ميگيرد و در ماه هاي فروردين وارديبهشت به حداكثر ميزان خود مي رسدوماه هاي تيرومرداد كم باران ترين ماه هاي سال است.بهاري كوتاه ,زمستان وتابستان را از هم جدا ميكند.حداقل نم نسبي متوسط در ماههاي تير ومرداد وحداكثر ان در ماههاي اذر و دي گزارش شده است.62% از اوقات هوا سرد و بسيار سرد و 17% اوقات هوا گرم است و21% از مواقع هوا معتدل است.جلگه تبريز محل وزش بادهاي مختلف نيز است كه با شدت وضعف از تمامي جهات بر اين منطقه مي وزند جهت وزش باد در تبريز عمدتا از سمت شرق و سپس از سمت شمال شرقي است,اين دوجهت ,جهات اصلي جريان هواي منطقه را تشكيل ميدهد .

1. 3-1بادها 1-3-1بادشرقي (مه يلي)
باد قوي و مداومي است كه در فصل تابستان به ويژه درماه هاي تيرومرداد با سرعت بالا وبيشترين تعداد دفعات وزش از سمت شرق مي وزدو ازگرما وخشكي هوا مي كاهداين باى سرد ومرطوب بوده و در تابستان موجب ريزش باران و در زمستان نيز موجب بارش برف مي شود.
2-3-1باد شمال شرقي
اين باد همراه باد شرقي از نواحي سيبري و اسكانديناوي بر مي خيزد و به لحا ظ شدت و مقدار دفعات وزش در فصل زمستان بر تمامي بادهايي كه از جهات ديگر مي وزند.غلبه دارد و در تابستان نيزپس از باد شرقي در مقام دوم قرار دارد.
3-3-1باد غربي(اغ يل)
جريان هوايي است كه از اقيانوس اطلس سرچشمه مي يرد و وزشي تند وشديد دارد ودر عين حال گرم ومرطوب است ودر زمستان موجب اب شدن برف ويخ مي شود و در بهار موجب ريزش باران فراوان در منطقه مي شود,اين بارندگي در منطقه به جهان گشت يا باران دامنه دار معروف است.
4-3-1بادغالب
جريان هوايي كه از سمت شرق وشمال شرق بر جلگه تبريز مي وزد,جريان غالب شهر تبريز است كه بيشترين مقدار وزش ساليانه را از سمت شرق داراست*.
(زيني زاده,حبيب ,1385,عنوان پايان نامه: برنامه ريزي جاذبه هاي توريستي انسان ساخت استان اذربايجان شرقي)*