شاید بارها این سؤال را از خود پرسیده باشیم كه «ميراث فرهنگي» چيست؟ برای معرفی میراث فرهنگی، بهتر است ابتدا «میراث» و «فرهنگ» تعریف شود. «میراث» بهطور کلی به هر چیزی که از پیشینیان به آیندگان برسد، گفته میشود و «فرهنگ» به مجموعهي دستاوردها، ارزشهای معنوی و مادی جامعهي بشری گفته میشود که در طول تاریخ بهوجود آمده مثل روابط اجتماعی، هنر، فلسفه، اخلاق، علم، تکنیک و ...
اما «میراث فرهنگی» حاصل روند تحول جامعهي جدید، ارزشها و نیازهای آن است. بهعبارت دیگر، به کلیهي آثار باقیمانده از گذشته که دارای ارزش فرهنگی باشند نيز گفته میشود. هر اثر باستانی، میراث فرهنگی محسوب میشود اما هر میراث فرهنگی جزو آثار باستانی نیست. در اساسنامهي تشکیل سازمان میراث فرهنگی، تعريف ميراث فرهنگي اينچنين آمده است: «به کلیهي آثار باقیمانده از گذشته که نشاندهندهي خط سیر انسان باشد و باعث عبرت انسانها شود».
در قانون اساسی ایران، عناصر تشکیلدهندهي میراث فرهنگی یک کشور، آثار فرهنگی-تاریخی نامیده میشوند که بهطور کلی به دو بخش میراث مادی و میراث معنوی تقسیم میشود. میراث فرهنگی معنوی شامل شخصیتهای علمی و فرهنگی، آیینها و افکار فرهنگی است. میراث فرهنگی مادی شامل آثار منقول و غیرمنقول است. آثار منقول به آثاری گفته میشود که قابل انتقال و جابجایی باشند مانند آثار موزهای، یافتههای باستانشناسی و... آثار غیرمنقول شامل مجموعههای تاریخی، بناهای تاریخی، محوطههای باستانی، شهرهای تاریخی و تزئینات وابسته به معماری است.
نکتهي قابل توجه این است که تمامی ثروتهای فرهنگی جزو میراث فرهنگی هستند اما تمام میراث فرهنگی، ثروت فرهنگی نیستند اما میراث فرهنگی را میتوان به ثروت فرهنگی تبدیل کرد.
میراث فرهنگی شامل بناهای تاریخی، اشیا، کتاب ها، نقاشی ها، فرش ها و بافته های قدیمی است. از آن جا که مالک آن ها همه ی مردم هستند، باید در مکانی نگهداری شوند که همه بتوانند آن ها را ببینند. پس نمی توان آن هارا در خانه ها نگه داشت. این بازمانده ها در مکان هایی به نام موزه یا در مناطق حفاظت شده نگهداری می شوند و همه ی ما مسئول حفظ، نگهداری و شناساندن آن ها هستیم.
ميراث فرهنگي به آثار مادي و معنوي به جامانده از گذشته گفته ميشود كه بر هويت فرهنگي يك جامعه انساني دلالت دارد و از آن جهت قابل توجه است كه در شناخت زندگي گذشتگان مفيد و مؤثر است و براي مطالعه جوامع، اقوام، و ملل گوناگون، و نيز بازشناسي آثار مادي تمدنها و سير تشكيل و تكامل آنها سندي باارزش بهشمار ميآيد (1: 3؛ 3: ج 3، ص 11-15؛ 4: 73).
براي هر ملت، شناخت گذشته براي ساختن آيندهاي بر پايه هويت فرهنگي خويش اهميت مييابد. در حقيقت پويايي و بقاي فرهنگي در آينده، نيازمند پيوستگي ميان ديروز و امروز و فرداي ملتهاست .