پدیده های اجتماعی مد

علل و عوامل پیدایش مد

مد و مد گرایی به عنوان عنصری غریبه و مصرفی پس از انقلاب تا کنون به عنوان یکی از خطوط قرمز مسئولان فرهنگی کشور در پیچ و خم نگرش های سنتی تا مدرن در پیچ و تاب است؛ اما تاکنون کسی به خود جرات نداده تا با نگاهی اجتماعی و انسانی این موضوع حل نشده را به سرانجام برساند. مهم ترین علت گرایش به مد فطرت وذات انسان و حس کمال جویی وزیبایی دوستی اوست وصورت افراطی آن یعنی مدپرستی نتیجه جهل وناآگاهی و ضعف ارزش های معنوی در هر جامعه ای است. به نظر می رسد غیرازاین دلایل دیگری برای گرایش به مد وجود دارد که ازآن جمله می توان به (تبلیغات فریبنده درجهت تضعیف نظام اقتصادی وارزش های سایر جوامع؛ مصرفی شدن جامعه انسانی؛ ظهور سلیقه ها و مارک های تجاری و گاهی گسترش روابط فرهنگی) و بعضا اقتباس از نوع پوشش سایر فرهنگ ها اشاره کرد. البته در جهان سوم و کشور هایی با فرهنگ و ارزشهای اجتماعی ضعیف در نتیجه عدم برنامه ریزی صحیح دولت ها برای فراهم کردن اوقات فراغت برای مردم و بخصوص قشر جوان؛ رواج مدگرایی بویژه در جوانان تبدیل به معضلی اجتماعی شده است. برخی معتقدند تحمیل مدپرستی و مدجویی با هدف به هم ریختن مسیر پاسخگویی به نیازهای مردم جهان سوم و نیز در کشورمان ایران با اهداف بعضا سیاسی به کار گرفته شده است. البته گاهی عملکرد ناصحیح آموزشهای رسمی ورسانه های جمعی واحساس خلأ نسبت به فرهنگ سرزمین خودی وپرکردن این خلأ با مدپرستی سبب رواج مد های عجیب و غریب در جامعه می شود.

مد به عنوان پدیده‌ای اجتماعی مختص جامعه و فرهنگ خاصی نیست و پیدایش و افول مد، پنج مرحله‌ شامل آفرینش، معرفی مد، تبلیغ مد، تولید انبوه و تقاضای مد جدید را طی می‌کند. بهره‌برداری نظام سرمایه‌داری از رواج مد، منجر به تغییرات فرهنگی ـ اجتماعی در کشورهای مخاطب می‌گردد.در دنیای امروز اصل برتنوع وارضای غرائز است ودراین راستا برخی شبکه های ماهواره ای نیز به صورت شبانه روزی کارشان تولید و عرضه مدهای جدید است و جوانان سرگردان نیز دائما به دنبال الگو برداری و اقتباس از سبک های پوشش خارجی هستند. در میان پدیده های اجتماعی، «مد» یکی از پدیده هایی است که به خوبی واقعیت تاثیر پذیری رفتار آدمی از جامعه پیرامون او را روشن می سازد. در حقیقت مد به ما می گوید که مثلا نوعی از لباس پوشیدن تا دیروز خوب بوده اما امروز غیر قابل قبول و نازیباست و امروز باید نوع دیگری از پوشش را داشته باشیم و فردا را هم که کسی نمی داند.

از این رو «هربرت اسپنسر» معتقد است که مد یکی از خصایص همرنگی با جماعت است. در عصر ارتباطات و اطلاعات این نگرش که رسانه ها در اشاعه سبک های جدید زندگی و مدگرایی دخیل و سهیم اند بسیار درست است. هم اکنون بیش از یکصد شبکه ماهواره ای و یکصد مجله لباس و کفش و.... به طور مستقیم و غیر مستقیم به نمایش مد و آخرین سبک های پوشش می پردازند که حاصل آن ظهور سبک های پوشش و رنگهای مد در هر سال است. واقعیت این است که رسانه ها نگرش وبینش مردم راعمیقا «تحت تاثیرقرارداده و حجم متنوعی از اطلاعات راکه افراد ازطرق دیگر نمی توانند کسب کنند به انسان انتقال می دهند. روزنامه ها، کتاب ها، رادیو، تلویزیون، فیلم ها وموسیقی های ضبط شده ومجلات عمومی مارا درارتباط نزدیک با تجاربی قرارمی دهند که به گونه دیگر نمی توانستیم آگاهی چندانی درمورد آنها داشته باشیم و یکی از این تجارب جدید امروزه مد است. رسانه های همگانی ازعوامل اجتماعی کننده ای هستند که مجموعه وسیعی ازتوده مردم رادربرمی گیرند. این پدیده به برکت وسایل ارتباط جمعی که عامل مهم اجتماعی شدن بزرگسالان وهمچنین جوانان است به تدوام هرچه بیشتردرجوامع نوین به چشم می خورد. با نگاهی به تاریخ اجتماعی ایران مشخص است که از عصر (شاهان ساسانی تا عصر مغولان و صفویه و حتی دوره قاجار و پهلوی) پوشش و لباس مشخص کننده جایگاه و پایگاه اجتماعی افراد صاحب منصب و مردم عادی بوده است. در دربار ساسانی هر یک از صاحب منصبان با پوششی خاص از دیگران تفکیک می شدند و در جامعه آن دوره هر یک از طبقات اجتماعی سبک پوشش خاص خود را داشتند که آنها را ازبقیه تفکیک می کرد. این نوع پوشش در دوره های بعد توسط حکومت ها یا با اجبار یا به دلایل اجتماعی یا سیاسی از سوی مردم کوچه و بازار پذیرفته یا عمومی می شد، همانند آنچه در عصر پهلوی رخ داد. اما واقعیت مشهود در عصر ایران قدیم این بود که نوع پوشش با سبک زندگی مردم اغلب اوقات همخوانی داشت و سبب تضاد در رفتار یا مقاومت مردم نمی شد. ایران پس از انقلاب ۵۷ و به ویژه پس از پایان جنگ نگاه و رویکردش به مد بسیار متفاوت تر از گذشته شده و به عقیده برخی گرایش به مد نوعی نیاز اجتماعی است که چون مسئولان برای آن برنامه ریزی نکرده اند لذا مردم به هر سبکی که علاقه مند شوند گرایش می یابند. این نزاع گاهی از حوزه اجتماعی و کوچه و بازار به سمت حوزه سیاستمداران و حتی روحانیت نیز تسری یافته و هر قشری متناسب با نگرش خود اشاعه مد را نوعی اضمحلال نظام اجتماعی یا تهاجم فرهنگی تصور می کند درحالی که واقعیت این است که چون برنامه ریزی نکردیم از قافله عقب ماندیم. گاهی نهادهای انتظامی در قالب طرح های مختلف به مقابله با عوامل دست اندرکاران مد و مدگرایی می روند؛ گاهی از درون قوه مقننه و قوه قضائیه ندایی به گوش می رسد که باید اوضاع پوشش عمومی ساماندهی و اصلاح شود و گاهی نهادهای فرهنگی خبر از ظهور سبک پوشش و مد ایرانی برای زنان و دختران ایرانی می دهند اما در نهایت منفعت فروش به جیب فروشندگان مارک ها و برندهای داخلی و خارجی سرازیر می شود.