دادرسی كیفری در ایران عمری طولانی دارد و در طول اعصار با توجه به احتیاجات، مناسبات و فرهنگ این مرز و بوم، متحول شده است. در روزگاران گذشته، ایران آیین دادرسی كیفری پیشرفتهای داشت و احترام به حقوق طرفین دعوی به صورت دقت در رسیدگی، حق انتخاب وكیل، امكان تجدید نظرخواهی و... همه ناشی از احترام به حقوق شهروندان بود كه در آن دوران نهادینه شده بود و ارتباط مستقیم با ارزشهای حاكم بر جامعه ایرانی داشت.
هرودوت، گزنفون و بسیاری دیگر از مورخان یونانی بارها از توجه خاص ایرانیان به اجرای قانون و عدالت یاد كردهاند و حتی در مورد ثبات قوانین دادگستری ایران در تورات آمده است: «مگر این قانون ایران است كه تغییر ناپذیر باشد؟» بیتردید پیشرفتهای فراوان پارسیان تا حد زیادی مرهون نظام پیشرفته دادرسی بود كه در آن روزگار وجود داشت. چنانكه بسیاری از دستاوردهایی كه جهان معاصر در زمینه اصول دادرسی كیفری در چند قرن اخیر به آن نائل شده، در ایران باستان وجود داشته است.
برای پی بردن به این مقصود، در این نوشتار به بررسی تاریخ دادرسی كیفری در سه دوره هخامنشی، اشكانی و ساسانی میپردازیم.
اسناد و مدارك باقی مانده از دورهی ایران باستان در خصوص آیین دادرسی كیفری كامل نمیباشد. مخصوصا از وضعیت دادگستری در دورهی پیشدادیان،كیانیان و حكومت مادها اطلاعات موثقی در دست نمیباشد.
برای مثال در مورد دورهی پیشدادیان گفتهاند كه چه كسانی بیان میكنند؟ «نخستین دودمان پادشاهان ایرانی را از آن رو پیشدادیان نامیدهاند كه در وضع قانون و گسترش عدل و داد پیشقدم بودهاند.» و چنین برمیآید كه پادشاهان آن دوره برای استقرار عدل و داد میكوشیدند اما چون این دوران مربوط به تاریخ اساطیری میشود از حوصلهی این مقاله خارج است و بحث تاریخ دادرسی كیفری در ایران را با دورهی هخامنشیان آغاز مینماییم.