جهت سفارش اینجا کلیک کنید 
موتور جستجوی پیشرفته مقالات و تحقیقات و ...
تدریس در کلاس درس بسیار پیچیده تر از جراحی مغز است . در جراحی مغز علائم بیمار بررسی شده و نیاز به جراحی تشخیص داده می شود . نوع جراحی مورد نیاز مشخص شده، برای آن برنامه ریزی می شود و ملزومات مهیا شده و عملیات جراحی انجام می گیرد . سپس وضعیت بیمار وارسی شده و نتیجه کار ارزیابی می شود شما به عنوان یک معلم چرخه¬ای شبیه چرخه جراحی مغز را انجام می دهید ولی با این تفاوتها که شما در یک زمان نه با یک فرد یا بیمار بلکه با حدود 30 نفر رو برو هستید . جراح مغز با یک جنبه از فرد و یک عمل سر و کار دارد و افرادی به او کمک می کنند ولی معلم هیچ دستیاری ندارد و در آن واحد با جنبه های مختلف حداقل 30 نفر سر و کار دارد از جمله استعداد، تصویر خود، انگیزش ، پیشرفت تحصیلی ، سطح توجه ، علاقه به محتوای درس ، پیشرفت در کسب اهداف بلند مدت و کوتاه مدت و بسیاری عوامل دیگر ( کانگلوسی، 2004 ، ص 40).پس تدریس یک هنر کاملاً پیچیده است و طبعاً مدیریت این فرآیند در کلاس درس از آن هم پیچیده تر . در این مقاله کوتاه سعی می شود جنبه هایی از مدیریت کلاس درس بطور مختصر مورد بررسی قرار گیرد. تعریف و اهمیت مدیریت کلاس
(راگز2001) مدیریت کلاس را اینگونه تعریف می کند: مدیریت کلاس شامل اموری می شود که معلم بکار می گیرد به منظور اطمینان از اینکه تمامی دانش آموزان تا حد امکان سرگرم انجام وظایف و تکالیف تحصیلی شان می باشند که بدین ترتیب شامل شیوه های مختلفی می شود .
به بیان دیگر مدیریت کلاس بر ارتباط تنگاتنگ یادگیری و تدریس تاکید دارد و مهارت سازماندهی و نحوه تدریس به طریقی است که کلیه دانش آموزان فعالانه در یادگیری درگیر شوندهمانطوریکه ملاحظه می شود با توجه به تعاریف فوق می توان گفت که کل جریان آموزش و یادگیری خلاصه می شود در مفهوم مدیریت کلاس درس یا حداقل یکی از متغیرهای اصلی در این فرآیند می باشد. بر همین مبنا راتر 2. تعیین قوانین کاربردی3. شروع خوب 4. وارسی محیط 5. ارائه راهنمایی صریح و روشن اورلیج هاردر، کالاهان، کاچک، گیبسوندرباره اهمیت بیشتر مدیریت کلاس درس می توان گفت وقتی کلاس درس آغاز می شود و معلم در مقابل کلاس ایستاده و مطالبی را ارائه می دهد سیستم شناختی دانش آموزان در حال تصمیمگیری است که آیا متمرکز بر یادگیری و توجه به معلم شود یا خیر؟ که در این میان عوامل بسیار زیاد دیگری نیز وجود دارند که در حال رقابت با مطالب ارائه شده توسط معلم هستند و دامنه توجه دانش آموز محدود است و به همه محرکها نمی تواند توجه کند و هدف معلم اینست که اولین انتخاب دانش آموز فعالیتهای آموزش و یادگیری باشد. معلم به منظور بر آوردن این هدف از روشهایی به منظور ایجاد انگیزه، کاهش استرس، تنظیم محیط فیزیکی و .... استفاده می کند که رویهمرفته به آن مدیریت کلاس گفته می شود (تیلستون ، 2004)
قبلاً مدیریت کلاسی از جنبه اعمال قدرت یا مانند مؤسسات صنعتی مورد بحث قرار می گرفت. در این رویکرد معلمان به عنوان مدیران یا تکنیسین ها و مدارس به عنوان کارخانه در نظر گرفته می شدند (گلاسربه بیان دیگر می توان گفت مدلهای رفتاری گذشته بر پایه پاداش و تنبیه رشد کرده بود و هدفش تغییر رفتارهای منفی به مثبت بود. گلاسر معتقد است که با این روش نظم را بطور غیر معمول و با زور در مدرسه و کلاس اجرا می کردیم و این روش برای عده قلیلی از دانش آموزان مناسب بود و افراد زیادی در کلاس مکرر تنبیه می شدند و مدرسه را بزودی ترک کرده و به دنبال کارهای سطح پایین می رفتند یا به معضلی در کوچه و خیابان تبدیل می شدند.(تیلستون ، 2004، صص 2-1 )کاروین و مندلرولی معلمان امروزی می دانند که مدل اطاعت محض نه تنها دردی از حدود نصف دانش آموزان را دوا نمی کند بلکه ویژگیهایی از قبیل پرورش خود تنظیمی، خود مدیریتی، هوش هیجانی و ... را مورد غفلت قرار می دهد. (تیلستون ، 2004، ص 2).
بطور کلی مدلهای رفتاری گذشته به دلایلی در حال حاضر کافی نیستند که از جمله آنها عبارتند از:
1_ کنترل رفتار از طرف معلم اغلب در مراحل بعدی موجب شکست دانش آموز در کنترل رفتارش می شود.
2_ پاداشهای بیرونی از طرف معلم منجر به کاهش انگیزه درونی شده و کمکی به رشد اخلاقی، مسئولیت پذیری و خودتنظیمی نمی کند.
3_ معلمان به اموری فراتر از کنترل رفتاری در کلاس درس نیاز دارند ( دارلینگ و برانسفورد ، 2005، ص 331).
در رویکردهای اخیر معلمان با ویژگیهایی از قبیل راهنما، تسهیلگر، رهبری کیفی، تدریس اثربخش، مهارتهای انگیزشی و ... توصیف می شوند و متخصصان معتقدند که هر برنامه مدیریت کلاس امروزه باید شامل سه فعالیت معلم شود:
1. باید شامل فرآیندهای خود انضباطی شود و ما نمی توانیم فرض کنیم که دانش آموزان تنها با تنبیه و پاداش شیوه شهروندی و رفتار مناسب را یاد می گیرند.
2. از آنجا که انتظارات معلمان از دانش آموزان در کلاسهای مختلف متفاوت است باید پیشاپیش آن انتظارات بطور مثبت و به شکل قواعد و دستورالعملها به اطلاع آنها رسانیده شده و در تابلو یا دیوار کلاس قابل مشاهده برای همیشه باشد.
3. رفتارهای مورد انتظار دانش آموزان در موقعیت ها و شرایط مختلف (کلاس، زمین بازی، حیاط مدرسه و ...) باید متفاوت و متناسب با آن شرایط باشد.( تیلستون ، 2004، صص 3-2) .
1. پیشرفت تحصیلی بیشتر دانش آموزان
2. رشد اجتماعی و هیجانی دانش آموزان
3. تعادل و رشد ویژگیهای شخصیتی
4. صرف زمان بیشتر برای فعالیتهای آموزشی و یادگیری
5. صرف زمان کمتر برای فعالیتهای جنبی و بی هدف
6. رشد خود تنظیمی دانش آموزان
7. رشد اخلاقی دانش آموزان
8. تمرکز بر پیشگیری از رفتارهای مخرب به جای درمان آن
هر معلم در انتخاب راهبردهای مدیریت کلاس با پیوستاری از روشها و راهبردها روبروست که در یک طرف پیوستار روش خود انضباطی و در طرف دیگران انضباط تحمیلی دیده می شود. منظور از خود انضباطی طراحی رفتارهای خود به نحوی است که نیازها و علایق برطرف شود منتهی آسایش و رفاه دیگران نیز مورد توجه باشد [دانش آموز مورد توجه است]. انضباط تحمیلی اشاره می کند به تعیین قوانینی برای رفتار دانش آموز که بهترین علائق و نیازهای او را با توجه به مطلوبیت کلاس و زندگی ارضا می کند و جنبه تعیین بیرونی دارد. بین این دو سر پیوستار روشهای زیادی متصور است که به نوعی در شکل زیر نشان داده شده است (اورلیچ و دیگران ، 1994، ص 351 ).
این سیستم ها مبتنی بر شکل گیری مدیریت اثربخش کلاس درس با توجه به ایجاد روابط مثبت و خوب بین معلم _ دانش آموزان و دانش آموزان _ دانش آموزان است. مدافعان استدلال می کنند که معلمان باید آگاه شوند که تسهیل یادگیری به ایجاد نگرشهای مثبت زیر در معلمان و دانش آموزان است:
1. درستی و راستی معلم
2. اطمینان و اعتماد متقابل
3. احساس همدلی و صمیمیت متقابل (اورلیچ و دیگران ، 1994، ص 352 ).
استراتژیهایی که منطبق با سیستم های خود انضباطی هستند عبارتند از:
مازلو نیازهای انسان را دسته بندی کرده و از نیازهای فیزیولوژیک تا خودشکوفایی مرتب کرده است که مجال پرداختن مفصّل به آن نیست. اما کاربرد نظریه مازلو در کلاس درس اینگونه است که رفتار فرد در هر زمان قویترین نیاز او را مشخص می کند و ارضای این نیاز راهی به سوی خودشکوفایی و تکامل است و هدف معلم و مدرسه نیز کسب سطوح احترام به خود و خودشکوفایی است پس باید فرصت فراهم کرد تا آن نیاز برطرف شود منتهی شرایط دیگران نیز باید مورد توجه باشد بنابراین خود انضباطی ضروری است. در این نظریه ساختار کلاس باید حمایت کننده باشد حتی اگر فردی رفتار مخرب انجام می دهد. معلم تاکید بر ارزشهای درونی داشته و تلاش در برانگیختن هر دانش آموز به سمت عملکرد مطلوب است.
کلبرگ نظریه ای درباره رشد اخلاقی ارائه کرده است که مجال پرداختن به آن نیست ولی براساس آن نظریه محیط کلاس باید کاملاً امن و براساس دموکراسی باشد تا دانش آموزان بتوانند با بحث و استدلالهای آزاد رشد کنند و ارزیابی هر دانش آموز در این روش به منظور برآورد رشد فردیش می باشد. مدافعان می گویند این روش موجب رشد گوش دادن، صحبت کردن و حل تعارضات می گردد همچنین موجب تقویت استدلال کردن، مشارکت و کاربرد و فهم اصول قانونی می شود.( اورلیچ و دیگران ، 1994، ص 353 ).
در این رویکرد ارتباط دانش آموزان با یکدیگر و با معلم مورد تاکید است و انتظار می رود هر دانش آموز با نقطه نظرات مطرح شده در کلاس ارتباط برقرار کرده و بپذیرد که هرکس دارای عقاید و نظریات مربوط به خود است و احترام به عقاید دیگران یک اصل اساسی است. در این روش زبان غیر کلامی و بدنی مورد تاکید است و در این بین توجه مثبت نیز جایگاه مهمی دارد.
در این روش به افراد کمک می شود که مسئولیت حل مسائل زندگیشان را بپذیرند به سمت واقعیت بروند و با جنبه های محسوس و نامحسوس دنیای واقعی روبرو شوند. به بیان دیگر فرد در این روش واقعیت ها را شناسایی کرده و بر اساس آنها رفتارهایش را مجدد شکل دهی کرده و سعی می کند نیازهایش را برآورده سازد ( اورلیچ و دیگران ، 1994، ص 354)
این سیستم ها تاکید بر قدرت و اقتدار معلم دارند که در برگیرندة روشهای زیر است:
1. راهبردهای دست کشیدن/دست برداشتن
این راهبرد به معنای حاکمیت امیال معلم بر رفتار دانش آموز است و با بیاناتی مانند بس کن، دست بکش، دست بردار و ... اعمال می شود که برخی اوقات ممکن است با حرکت کردن معلم به سمت دانش آموز همراه باشد. در استفاده از این روش قدرت دارای سه سطح (کم، متوسط، بالا) و نحوة اعمال با دو سطح (عمومی، خصوصی) می باشد که بهتر است از قدرت کمتر و بطور خصوصی و نه در جمع استفاده شود. ( اورلیچ و دیگران، 1994 ، ص 359 ) .
بدین معناست که معلم تحمل رفتار نامناسب دانش آموز را ندارد و بلافاصله به او عکس العمل نشان می دهد رفتار نامناسب او را بطور صریح و در جمع متذکر شده و رفتار مناسب تر را نیز متذکر می گردد. در این روش از تنبیه هایی از قبیل محروم کردن و در جریان گذاشتن والدین استفاده می شود.
این روش به معنای استفاده از اصول یادگیری مدرن بخصوص نظریه اسکینر در طراحی و اصلاح رفتارهاست مثلاً اصولی مانند تقویت، تنبیه، خاموشی، محروم کردن، جریمه کردن، اشباع و .... ( اورلیچ و دیگران، 1994، ص 363).
این رویکرد بر این عقیده مبتنی است که رفتار کودکان محصول تاریخچه تقویتی شان است . نقش معلم تعیین و اجرای قوانین و رویه ها ، تفهیم آنها به دانش آموزان و تنبیه و پاداش آنها بر اساس رعایت قوانین و رویه ها است . ( دمبو ، 1994 ، ص 306)در این رویکرد راهبردهایی جهت مدیریت استفاده می شود که مبتنی بر روان شناسی رفتاری و یادگیری اجتماعی است . همچنین توجه معلم به پیشامدها و پیامدهای رفتار جلب می شود به نحوی که معلم توسط آنها رفتارهای دانش آموزان را افزایش یا کاهش می دهد . ( گلاور و برونینگ ، 1990 ترجمه خرازی ، 1375، ص 359 ).راهبردهای رفتاری در مدیریت کلاس شامل دو دسته می شود دسته ای رفتار دانش آموزان را افزایش و دسته دیگر کاهش می دهد . دسته ای که افزایش می دهد شامل اقتصاد ژتونی، قرار داد همکاری، قرار داد همکاری گروهی، قرارداد کار در خانه و آموزش مهارتهای اجتماعی است . دسته ای که رفتار را کاهش می دهد شامل تنبیه ، تقویت رفتارهای ناهمساز و تغییر محرکهای محیطی می شود. ( دمبو، 1994، صص 319 – 306)
در نقد رویکرد رفتاری برخی از نظر اخلاقی و اجرایی رویکرد رفتاری در مدیریت کلاس را مورد سوال قرار داده اند و برخی دیگر اجرای آن را فرصتی برای موفقیت بیشتر برای دانش آموزان می دانند. ( دمبو، 1994، ص 319 ).
در این رویکرد عقیده بر این است که دانش آموزان معمولاً می خواهند بطور مناسبی رفتار کنند اما برخی اوقات آنها نتایج یا علل رفتارهای نادرست خود را درک نمی کنند. نقش معلم ایجاد و توسعه یک ارتباط قوی و مطمئن بین دانش آموزان و بین معلم و دانش آموران است بطوریکه دانش آموزان با استفاده از این امر یاد می گیرند با همکاری مسائل را بطور اثر بخشی حل کنند. ( دمبو، 1994، ص 306 )
از رویکرد انسانگرایی تحت عنوان تربیت اثر بخش معلم ( TET) یاد می کند و معتقد است که گوردون (1974) عقاید راجرز درباره روابط انسانی را به حیطه تعاملات معلم و شاگرد گسترش داد و هدفش افزایش ارتباطات معلم و شاگرد از طریق توسعه مهارتهای ارتباطی اثر بخش است . tet مدلی برای ارتباط باز و مطمئن در کلاس درس ارائه می کند به منظور حل تعارضات معلم و شاگرد بطریقی که سودمند و دموکراتیک است . بدین منظور گوردون یکی از روشهای اصلی را این می داند که معلم شنوندة خوبی بشود ( دمبو ، 1994 ، ص 321 ) . دیگر اینکه در گفتگوها و حل مسایل از پیامهای (من ) استفاده کند نه از پیامهای (شما ) . پیامهای (شما) چون همراه با قضاوت درباره شخص دیگر است ارتباط را مختل می کند ولی در پیامهای ( من ) احساسات فرد بدون قضاوت درباره شخص دیگر بیان می شود در نتیجه ارتباط به صورت سازنده تر ادامه می یابد . روش سوم توجه به ارتباط غیر کلامی است که از طریق قرار گرفتن دست ها ، حالت چشم ها ، تکان دادن دهان و .. ارتباط برقرار می شود و شایسته توجه است ( دمبو، 1994، ص 322 ) و بیابانگرد ، 1384، صص 458 و 463 ).
این رویکرد مابین رویکرد رفتاری و انسانگرایی است و عقیده بر این است که رفتار دانش آموزان متاثر از عوامل شخصی و محیطی است . نقش معلم اینست که به دانش آموزان کمک کند تا رفتار خود و نتایج آنها را درک کنند و در تصمیمگیری کاملاً منطقی باشند . همچنین معلم یک نقش مهمی در تعیین و اجرای قوانین دارد و هنگام سرپیچی دانش آموزان از قوانین با آنها برخورد می کند . ( دمبو، 1994 ، ص 306 ) .
این الگو را که گلاسر بر اساس واقعیت درمانی خودش ارائه کرده است با تاکید بر پذیرش اجتماعی و ارضای نیازها در یک دنیای واقعی دارد . اصل اساسی واقعیت خودش ارائه کرده است تاکید بر پذیرش اجتماعی و ارضای نیازها در یک دنیای واقعی دارد . اصل اساسی واقعیت درمان ( RT) این است که انسان زمانی دچار مشکل می شود که نیازهای اولیه او از عشق و ارزش ارضا نشده باشد که این عدم ارضا موجب رفتارهای نابهنجار می شود و هدف اول واقعیت درمانی کمک به افراد در ارضای نیازها در یک دنیای واقعی است .( دمبو، 1994، صص 328 – 327 ) .