دانش برنامه ريزی درسی از جمله حوزه های نوپايی است که در مقايسه با ساير رشته های علمی گسترش کمتری يافته و نيازمند تحقيق در جهت رشد و توسعه است؛ گرچه تا به حال تلاش های فراوانی به منظور توسعه ی اين حوزه از دانش، صورت گرفته است.از جمله ی اين تلاش ها، رويکردی است که به وسيله ی آيزنر و والانس (1979، به نقل از مارش ، 1384) در پیشینه ی مطالعاتی برنامه ی درسی مطرح شده است. اين رويکرد مبتنی بر مطالعه ی (فرایند های شناختی)
است .به این معنی که در برنامه ریزی درسی، با ید به "مهارت شناختی" و کاربردی توجه داشت
تا دانش آموزان بتوانند از آن ها در قلمرو فکری و علمی خود استفاده کنند. بر اساس اين ديدگاه ،رشد و تکامل فرايندهای شناختی از اصلی ترين وظايف مدرسه است. بنابراين، کارکردهای مدرسه شامل کمک به دانش آموزان در خصوص " یادگیری شیوه ی یادگیری" (فراشناخت) و فراهم سازی فرصت های لازم برای تقويت مجموعه توانايی های عقلانی دانش آموزان است .(فتحی واجارگاه ، 1384). برخی از مهم ترين اهداف مدرسه از اين ديدگاه، گسترش ويژگی های انسانی، نظير مهارت ها و علايق يادگيری مادام العمر است که مدرسه بايد بر پرورش آن ها تمرکز داشته باشد.(سیلور و همکاران ، 1372).
برنامه¬ریزی واژه¬ای مرکب از برنامه و مصدر ریختن است. برنامه ریختن هم در تلفظ آسان نیست و هم اینکه آن استفاده نشده است. به جای برنامه ریختن از واژه برنامه¬ریزی که آسانی تلفظ دارد، استفاده شده است. بنابراین در مفهوم کلی، برنامه¬ریزی به کاری اطلاق می¬شود که افراد برای اموری خاص و برای رسیدن به هدفی مشخص، اقدام به طرح سازی می¬نمایند. این طرح که در آن زمان، مکان، امکانات و منابع در آن دیده شده است، برنامه¬ریزی گفته می¬شود.
·نقشه کشیدن برای دستیابی به خواسته¬ها
· فراگردی دورنگر برای جهت دادن منطقی به فعالیت¬های جمعی
· راهی برای هدایت حساب شده فعالیت انسان به سوی منظوری مشخص
·سازمان¬دهی فعالیت¬های لازم برای رسیدن به هدف¬های مورد نظر
· طرح تدابیری که بتوان به بهترین صورت از منابع موجود برای رسیدن به هدف¬های مطلوب
کلمه برنامه درسی معادل curriculum و معنی آن عبارت است از فاصله و مقدار راهی که فرد باید طی کند تا به هدف یادگیری برسد.
· کلیه تجارب، مطالعات، بحث¬ها، فعالیت¬های گروهی و فردی و سایر اعمالی که شاگرد تحت سرپرستی و راهنمایی مدرسه انجام می¬دهد. (شریعتمداری)
· برنامه درسی عبارت است محتوا و جریان رسمی و غیر رسمی که از سوی یادگیرندگاه تحت نظارت مدرسه انجام می¬گردد. (رونالد دال)
به طور کلی برنامه درسی به دو بخش رسمی (آشکار) و غیر رسمی (پنهان) تقسیم می¬گردد. برنامه درسی رسمی یا آشکار به برنامه¬ای اطلاق می¬شود که در مدارس در حال اجرا بوده و هر لحظه می¬توان از کم و کیف آن اطلاع حاصل کرد. مانند محتوای درسی ریاضی سال سوم راهنمایی که مقدار ساعت آن در هفته و کتاب آن، معلم آن، مدرسه آن و ...، همه مشخص است.برنامه درسی پنهان بخش پیچیده برنامه یادگیری فرد را تشکیل می¬دهد. به هیچ وجه نمی¬توان از مقدار و کم و کیف آن در زمان و مکان اطلاع پیدا کرد. می¬توان گفت که آدمی بیشتر از طریق برنامه درسی پنهان می¬آموزد. دانش¬آموزان وقتی به گرد هم جمع می¬آیند، از هر دری سخن می¬گویند، آنان در واقع تجربیات یادگرفته خود را به صورت غیر مستقیم در اختیار یکدیگر قرار می¬دهند. بنابراین:
برنامه درسی رسمی شامل موضوعات درسی و آموزش¬های مدرسه¬ای تلقی می¬شود.
برنامه درسی پنهان شامل تعاملات روان¬شناختی، هنجارها، پویایی گروه، احساسات، تجربیات، نگرش¬ها و علایق بین معلمان و دانش¬آموزان می¬باشد.
به طور کلی، برنامه درسی طرحی است برای فراهم آوردن فرصت¬های یادگیری.آموزش، ابزار یادگیری یادگیرندگان در جریان یادگیری است. در واقع آموزش فرصت طرح¬های یادگیری تلقی می¬گردد. بنابراین آموزش یعنی اجرای برنامه درسی یا عملیاتی نمودن برنامه درسی است. در هر جایی که برنامه درسی باشد، آموزش معنا می¬یابد و هر جایی که آموزش هست، حتماً برنامه درسی وجود دارد. یک آموزش خوب نیاز به یک برنامه درسی خوب هم دارد.تدریس فعالیتی هدف¬مند است که به دنبال تحقق یادگیری می¬باشد. آموزش شامل هر نوع فعالیت یادگیری در زمان¬ها و مکان است. فرد وقتی روزنامه می¬خواند در واقع تحت آموزش نویسنده روزنامه قرار گرفته است. همین طور تمام فعالیت¬های انسان در طول زندگی او، مفهوم آموزش را به صورت غیر مستقیم به دنبال دارد. یعنی در طول زندگی خود تحت آموزش است و ممکن است از آن اطلاع نداشته باشد. ولی تدریس، آموزشی خاص و آگاهانه است که به وجود حداقل دو انسان نیاز است. یک نفر یاددهنده و یک نفر یادگیرنده.بنابر آنچه گفته شد، می¬توان دریافت که آدمی در تمام عمر در حال آموزش و یادگیری است و بخشی از عمر خود در حال تدریس (به معنای خاص یادگیری) است. آموزش و تدریس هر دو لایه¬هایی برای برنامه درسی تلقی می¬شوند. باید توجه داشت که آموزش و تدریس را برنامه درسی به یکدیگر پیوند می¬دهد. در مقایسه کلی، عالم هستی، برنامه درسی است و آدمی آموزش¬های متفاوتی را از این برنامه دریافت مــی¬دارد. آمــوزش¬های اختصای آن شامل مدرسه و کلاس و دانشگاه است. شکل زیر نسب برنامه درسی، آموزش و تدریس را نشان می¬دهد.