حقوق متقابل فرزندان و والدین

حقوق فرزندان بر والدین

حقوق والدین بر فرزندان

حقوق فرزندان بر پدر و مادر متعدد است که از جمله ی آن ها مسئله تربیت می باشد. والدین که امانت دار خدایند، موظفند موجبات خیر و صلاح فرزندان را فراهم آورند و تلاش لازم رابرای تربیت صحیح فرزندان خود به کار برند.1 خداوند متعال هدف تربیت را چنین بیان می کنند:

وابتغ فیما...؛2 بجوی در آن چه خدا به تو داده است خانه ی آخرت را و بهره ی خود را از دنیا فراموش مکن... .

اسلام به مسئله ی تربیت کودکان تا آن حد اهمیت داده که تا آن را حق مسلّم فرزند بر پدر دانسته است. امام سجاد علیه السلام در این باره می فرماید:

... أمّا حقٌّ وَلَدک، فتعلّم أَنّه منک و مضاف...؛3 حق فرزندت بر تو این است که بدانی: او قسمتی از وجود توست و در خیر و شرّ دنیا به تو پیوند دارد، تو در آداب آموزی و خداشناسی او مسئولیت داری، باید او را در محبت خدا و اطاعت از او کمک کرده وسایل ایمان و پاکی او را فراهم سازی. عمل تو درباره ی او مانند کسی باشد که یقین دارد که اگر در این راه کمترین زحمتی به خود می دهد پاداش کافی دارد، و اگر کم ترین کوتاهی نماید مورد مؤاخذه و ملامت و مجازات قرار خواهد گرفت. پس در انجام امورش هم چون کسی باش که به کارهای نیکوی او در دنیا آراسته می شود تا به خوب اقدام کردنت درباره ی او در نزد پروردگارش از مجازات مصون باشی.

پدران و مادران عزیز باید بدانند که به موجب این فرمایش رسول خدا صلی الله علیه و آله که می فرماید:

... کلُّ مولودٍ یوُلَد علی الفطرة...؛ هر طفلی بر فطرت پاک (خداشناسی) به دنیا آمده است.

فرزند، چون مومی نرم در اختیارشان قرار دارد و به هر شکلی که درآید، در حقیقت آن ها این شکل را به او داده اند. از این روست که والدین باید در راه تربیت نیکو و خداپسندانه فرزند خود بکوشند.

دامنه ی حقوق فرزند بسیار وسیع است که مهم ترین آن عبارتند از:

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله درباره احترام به کودک که از حقوق او به شمار می رود می فرماید:

أکرموا أولادکم و أحسنوا آدابهم...؛4 فرزندان خود را احترام کنید و با آداب و روش نیکو نسبت به آنان رفتار نمایید... .

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله عمدتاً احترام به شخصیت کودکان را به پیروان خود تعلیم ,

می داد تا آنان هم به نوبه خود با کودکان محترمانه رفتار کنند.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله تأکید می کرد که برای رشد شخصیت کودک باید به آنان احترام نمایید:

إِذا سَمیَّتم الولَدَ فَأکرموا...؛5 وقتی نام فرزندانتان را می برید، او را گرامی دارید، و جای نشستن را برای او توسعه دهید، و نسبت به او رو ترش نکنید.

از جمله حقوق کودک انتخاب نام خوب برای کودک است که در آن رضای خداوند باشد. به همین سبب رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرموده است:

مِن حقّ الولَدِ علی والده...؛6 از جمله حقوق فرزند بر پدر سه امر است:

اسم نیکو و زیبا برای او انتخاب کند، نوشتن را به او بیاموزد و هنگامی که بالغ شد همسر برای او بگیرد.

کودک نیازمند محبت است، منتهی این محبت باید در حد اعتدال و با رعایت عدالت بین فرزندان و به موقع باشد تا از لوس شدن بچه پیش گیری شود.

أَحبّوا الصِبیانَ وارحموهم و إِذا...؛7 کودکان را دوست بدارید، با آنان مهربان باشید و هنگامی که به آنان وعده ای می دهید، حتماً به آن وعده وفا کنید؛ زیرا کودکان، شما را روزی دهنده خود می دانند.

در تعالیم اسلامی محبت به کودکان در ساختار شخصیت انسانی آنان تأثیر به سزایی دارد. امام صادق علیه السلام می فرماید:

مردی از انصار از پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله سؤال کرد: به چه کسی احسان نمایم؟

حضرت فرمود: به پدر ومادر خود. عرض کرد: آن دو درگذشتند. فرمود:

از راه های برآوردن محبت کودکان، بوسیدن آنهاست. رسول اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید:

أَکثِروا مِن قُبلَةِ أولادکم...؛9 فرزندان خود را زیاد ببوسید؛ زیرا با هر بوسه، برای شما، مقام و مرتبتی دربهشت فراهم می شود که فاصله میان هر مقامی پانصد سال است.

محبت افراطی به کودکان، آنان را افرادی لجوج و از خودراضی بار می آورد. امام پنجم حضرت باقر علیه السلام می فرماید:

بدترین پدرها، پدرهایی هستند که در نیکی و محبت نسبت به فرزندان، زیاده روی و افراط کنند و بدترین فرزندان کسانی هستند که در اثر کوتاهی و تقصیر در انجام وظایف پدر را از خود ناراضی کند.10